In Nederland wonen ruim 100.000 mensen van Chinese herkomst. Qua omvang is het daarmee de vijfde niet-westerse migrantengroep. Toch is er relatief weinig onderzoek gedaan naar Chinese migranten in Nederland, helemaal als je dit afzet tegen het onderzoek onder de grootste migrantengroepen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft daar met een grootschalige – landelijk representatieve - enquête onder circa 1.000 Chinese Nederlanders verandering in gebracht.
Eerste generatie: hard werkende en gesloten groep
De Chinese groep in Nederland staat bekend als hard werkend en gesloten. De studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat zien dat dit duidelijk geldt voor de eerste generatie arbeidsmigranten en hun nagekomen partners. Veel Chinese Nederlanders van de eerste generatie spreken de Nederlandse taal niet of niet goed en zijn sterk gericht op de eigen etnische kring. Daarnaast heeft een aanzienlijk deel van de al lang in Nederland wonende eerste generatie ook binnen de eigen gemeenschap weinig sociale contacten. Zij lijken in een sociaal isolement te verkeren, waarschijnlijk als gevolg van het harde werken in het (eigen) restaurant. De arbeidsparticipatie onder deze groep is dan ook hoog, hoger dan onder autochtone Nederlanders. Hun opleidingsniveau is relatief laag: een derde van hen heeft maximaal basisonderwijs voltooid. Verder valt op dat deze eerste generatie migranten zich minder vaak gelukkig voelen en vaker gezondheidsproblemen hebben. Het aandeel bijstandsuitkeringen is met 15 procent relatief hoog onder de oudere Chinese migranten.
Tweede generatie: hoog opgeleid en modern
De tweede generatie Chinese Nederlanders maakt op alle terreinen een enorme sprong voorwaarts ten opzichte van de eerste generatie. Zij doen het uitzonderlijk goed in het onderwijs. Van degenen die nog op school zitten, volgt de grote meerderheid havo of vwo en velen gaan door naar het hoger onderwijs. Onder degenen die niet meer op school zitten, heeft maar liefst 86 procent het niveau van een startkwalificatie, dit is een diploma op minimaal havo, vwo of mbo-2 niveau (autochtonen: 81 procent). Voor wat betreft hun onderwijspositie hebben ze een duidelijke voorsprong op autochtone kinderen. Ook op de arbeidsmarkt is de tweede generatie Chinese Nederlanders succesvol. Weinigen zijn werkloos en vaak werken ze in hogere functies. Gezien de massale deelname aan het hoger onderwijs, is de verwachting dat dit in de toekomst verder zal toenemen.
Ook in sociaal en cultureel opzicht staan zij veel dichter bij autochtone Nederlanders dan hun eerste generatie herkomstgenoten. Zij spreken goed Nederlands. Een gedeelte is de moedertaal zelfs helemaal kwijtgeraakt. Zij voelen zich thuis in Nederland, zijn modern in hun opvattingen en hebben veel contact met autochtone Nederlanders. Ruim de helft van de tweede generatie heeft een autochtone beste vriend. Ook identificeren Chinese Nederlanders van de tweede generatie zich sterk met Nederland en richten zij zich veel minder op de eigen herkomstgroep. Al met al zien we het beeld van een hoog opgeleide, moderne en kosmopolitische groep: een op de drie zou ook wel in een ander land dan Nederland of China willen wonen.
Succesfactoren
De grote vooruitgang van de tweede generatie Chinese Nederlanders is spectaculair. Uit ons onderzoek komt naar voren dat het beeld van een sociaaleconomische goed geïntegreerde maar sociaal-cultureel gesloten groep niet langer past bij de tweede generatie. Het sociaaleconomische succes van de tweede generatie lijkt te danken aan de normen die in de Chinese gemeenschap centraal staan. Het gaat dan om de Chinese cultuur van hard werken, veel ambitie en goed presteren, met de grote waarde die wordt gehecht aan goed onderwijs en een hoge arbeidsethos. Het zijn zeer belangrijke – culturele - factoren voor succes.
Nader onderzoek is nodig naar succesfactoren van integratie voor de tweede generatie, maar in ieder geval komt bij de Chinese Nederlanders duidelijk naar voren – wat veel sociologisch onderzoek bij voortduring laat zien – dat het ouderlijk milieu belangrijk
is. Ouders die hun kinderen allerlei vormen van kapitaal meegeven, dat is van onschatbare waarde voor de latere positie die kinderen bereiken. En voor migranten is dit nog eens extra van belang, gezien hun lagere startpositie. Chinese migranten zetten hun kinderen aan tot hard werken en goed presteren. Zij maken zelf als restauranthouder lange dagen en dragen daarmee hun arbeidsethos en discipline over op hun kinderen. Dat dit niet zonder slag of stoot gaat, moge duidelijk zijn. Uit ander onderzoek blijkt dat in Chinese gezinnen vaak weinig tijd is voor de kinderen en dat sprake is van conflicten over de druk die ouders op hun kinderen uitoefenen om te presteren. Maar in ieder geval heeft het geleid tot een opmars in het onderwijs en via deze weg op de arbeidsmarkt.
Integratiebeleid niet nodig?
Het succes van de Chinezen is grotendeels door hen zelf gecreëerd. Betekent dit dat (integratie)beleid dus eigenlijk niet nodig is? Ons antwoord daarop is ontkennend. In andere migrantengroepen is nog steeds sprake van achterstanden, ondanks dat de tweede generatie ook daar veel vooruitgang heeft geboekt. De basis van het Chinese succes wordt gelegd binnen de Chinese gezinnen, waarin alles wordt gedaan om de kinderen maximaal te laten presteren in het onderwijs. Deze basis is niet voor alle migrantenkinderen weggelegd. Het is daarom van belang dat juist kinderen uit deze gezinnen gefaciliteerd worden bij de deelname aan goed onderwijs. Dat neemt niet weg dat ouders daarin ook zelf een verantwoordelijkheid hebben.
Mérove Gijsberts, Willem Huijnk en Ria Vogels zijn verbonden aan het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het rapport ‘Chinese Nederlanders: van horeca naar hogeschool’ is hier te downloaden.
Foto: Bas Bogers