Er is meer dan de kwetsbare burger

Nico de Boer en Jos van der Lans hebben met hun verhaal over het einde van het welzijnsbestel een goede aanzet gegeven: we moeten inderdaad veel meer aan de burgers overlaten. Maar de overheid moet niet alleen in kwetsbare burgers investeren. Want de tijd is rijp voor omvattender welzijnswerk.

Nico de Boer en Jos van der Lans schrijven in hun visie dat het welzijnssysteem rot is. Ik kan ze vertellen, het is nog veel erger: het hele systeem in dit land is rot. En dat terwijl we toch zo ons best hebben gedaan.Echter: The road to hell is paveded with good intentions. Geen land ter wereld is zo geïnstitutionaliseerd en gespecialiseerd als Nederland. Daardoor zijn eenvoudige en goedkopere oplossingen vaak niet mogelijk, sterker nog, ondanks onze hoge kosten voor bijvoorbeeld onderwijs, zorg of welzijn is de kwaliteit nog steeds beneden maat.

Overheid moet niet alleen investeren in kwetsbaren
In het verhaal van De Boer en Van der Lans over het welzijnsbestel zitten zeker aanknopingspunten om de tekortkomingen op te lossen. Met om te beginnen inderdaad meer ruimte voor een kleinschalige aanpak, liefst op buurtniveau, waarbij uitgegaan wordt van de kracht van mensen zelf, zoals De Boer en Van der Lans schrijven. Om een  voorbeeld te geven uit de zorg: in Duitsland wordt per persoon drie keer minder uitgegeven aan langdurige zorg, zo is net weer uit recent onderzoek gebleken. De twee hoofdoorzaken: mensen wonen langer zelfstandig door de inzet van familie en vrienden en ze betalen een hogere eigen bijdrage.

Maar, en daarin verschil ik van De Boer en Van der Lans, de overheid moet niet alleen in echt kwetsbare burgers investeren, maar ook zorgen dat burgers meer voor elkaar gaan zorgen. Ondersteun dus het werk van de agogen als kinderwerkers, jongerenwerkers, opbouwwerkers en ouderenwerkers die als geen ander in staat zijn om groepen te ondersteunen om zich zelf weer te kunnen redden. Welzijn voorkomt zorg en volgens mij moet er dus geld overgeheveld worden van de zorg naar welzijn. Dit is trouwens ook een kanteling: niet meer een overheid die van alles verstrekt, maar een overheid die mensen helpt om het zelf op te lossen. Die hulp moet dan niet te lang duren en moet ook niet te formeel zijn.

We moeten muren afbreken
Een groot probleem in dit land is dat veel te veel mensen niet meer meedoen. Ze zijn afgedankt, ze zijn weggedrukt, ze zijn niet meer nodig. En we zijn hartstikke rijk, dus we kunnen het ons veroorloven. Maar het wordt tijd dat we hier echt iets aan gaan doen, het wordt tijd voor ‘a sense of urgency’. Het systeem is wat dat betreft inderdaad rot, het is te veel gespecialiseerd en overal staan muren omheen. Het wordt tijd om die muren af te breken.

De Boer en Van der Lans bepleiten daartoe een nieuw soort professional die integraal werkt. Terecht, want wie ziet er nog het verschil tussen een WMO-consulent en een ouderenadviseur? Ook de vele hulpverleners rond één gezin met problemen is natuurlijk ongewenst. De nieuwe ‘social worker’ zal dus breed inzetbaar moeten zijn en als belangrijkste: als mensen het weer zelf kunnen doen dan moet jij wegwezen.

In Alphen aan den Rijn proberen we vanuit onze welzijnsorganisatie Participe muren af te breken door onder andere zorg en welzijn te verbinden. Wij voeren voor de  gemeente het WMO-loket uit en wij verstrekken de individuele voorzieningen waardoor mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Centraal staat wat de mensen nodig hebben om zelfstandig te blijven en er wordt altijd gekeken naar wat mensen zelf nog kunnen bijdragen. Als je iets geeft zonder daar iets voor terug te vragen dan kweek je afhankelijkheid.

Andere financieringsbronnen: niet meer dan 1 op de 14 miljoen
De Boer en Van der Lans bepleiten andere bronnen voor het financieren van welzijnszorg, zoals door individuele eigen bijdragen, fondsen, donaties van bedrijven en corporaties. Dit is in theorie goed, maar in de praktijk zeer lastig uit te voeren. Bij Participe in Alphen aan den Rijn zijn we nu drie jaar bezig om andere  financieringsbronnen te vinden. We hebben een speciale fondsenwerver aangetrokken die meer dan een ton per jaar binnen weet te halen. Ook zijn er verschillende bedrijven die ons werk met geld en middelen ondersteunen. Een mogelijkheid voor de toekomst is nog om eigen bijdragen vragen van mensen voor een voorzieningen als scootmobielen en trapliften. In totaal hebben wij nu een miljoen per jaar aan extra middelen bij elkaar gebracht. Bij een omzet van veertien miljoen blijft daarmee de
afhankelijkheid van gemeentelijke financiering zeer groot. Meer, zoals De Boer en Van der Lans willen, is voorlopig niet haalbaar. Overigens besparen we de gemeente ook geld doordat mensen langer zelfstandig blijven wonen.

Samenvattend: De Boer en Van der Lans hebben een goede aanzet gegeven, en we moeten veel meer aan de burgers overlaten. Maar de overheid moet niet alleen in kwetsbare burgers investeren. Voor zulk omvattender welzijnswerk moeten we muren afbreken en meer verbindingen maken tussen zorg en welzijn.

Willem Draaisma is directeur van de welzijnsorganisatie Participe in Alphen aan den Rijn