Angst behandelen is effectiever dan agressie aanpakken

Agressieve kinderen zijn meestal angstige kinderen, zo laat hersenonderzoek zien. Een inzicht met veel gevolgen voor de aanpak, stelt hoogleraar ontwikkelingspychopathologie Isabela Granic. Deel 2 van een korte serie interviews over hoe hersenonderzoek helpt gedragsproblemen te behandelen.

‘Ik kan het zo treffend illustreren. Loop even mee naar mijn computer.’ Isabela Granic, hoogleraar ontwikkelingspychopathologie aan de Radboud Universiteit, laat met twee klikken op haar Apple  een schrijnend filmpje zien (het filmpje was te vinden op Youtube, maar is inmiddels verwijderd, red). Een grote, dikke jongen tilt een andere jongen boven zijn hoofd en smijt hem op de grond. Pure agressie. Wie alleen dat ziet, denkt dat Casey een fors gedragsprobleem heeft. Granic: ‘Maar kijk nu eens wat er daarvoor gebeurde.’ Op het originele filmpje is nu te zien hoe Heynes vlak voor zijn uitbarsting door een groepje jongens gepest wordt, zich lange tijd laat intimideren totdat hij tot zijn uitbarsting komt.

Voor Granic is Heynes hét voorbeeld van de uitkomsten van haar onderzoek. Agressieve kinderen zijn in driekwart van de gevallen juist angstige kinderen. En dát is het probleem wat aandacht moet krijgen om de agressie effectief te behandelen.

‘Ik ben al jaren geïnteresseerd in de vraag waarom behandelprogramma’s voor sommige agressieve kinderen niet werken. We hebben voor ons onderzoek onder meer die kinderen gevraagd mee te werken aan een EEG-onderzoek waarbij we kunnen achterhalen wat er in hun hersenen gebeurt. Ze moesten een saai spelletje spelen waarbij ze ook nog eens punten verloren omdat wij het spel zo in elkaar gezet hadden. We wilden zien wat er in hun brein gebeurde als we ze gefrustreerd maakten. We dachten dat we zouden zien dat dat deel van de hersenen waar agressie zit naar voren zou komen, maar in plaats daarvan bleek dat we ze angstig maakten.’

Dus het inkijkje in de hersenen kantelde uw idee over de behandeling van agressie?

‘Inderdaad. Aan de oppervlakte zie je het niet. Dan zie je alleen de agressiviteit, en dat symptoom is natuurlijk zeer overheersend voor de omgeving. Bij agressiviteit denk je niet: goh, wat is die jongen bang. Maar door het hersenonderzoek werd voor mij duidelijk dat er andere problematiek onder bleek te liggen.’

De angstproblematiek moet behandeld worden om het agressieve gedrag te laten verdwijnen?

‘Nu is het vaak zo dat cognitieve therapie gericht is op de agressie. Ik hoop dat ik binnenkort onderzoek gefinancierd krijg waardoor ik één groep kinderen met agressieproblemen kan laten behandelen voor hun agressie en een andere voor hun angst. De hypothese is dan dat die laatste behandeling beter zou moeten werken. ‘

We doen het nu verkeerd in de behandeling van agressieve kinderen?

‘Niet per sé. Maar de boodschap is wel dat als je de onderliggende angst behandelt, het resultaat van de behandeling weleens groter kan zijn. Ik denk dat we zo bezorgd zijn over de gevolgen van het agressieve gedrag bij anderen, dat we vergeten de onderliggende oorzaak te zien. We richten ons op het symptoom. Overigens denk ik dat veel therapeuten intuïtief zich toch al op de angst richten door voor de behandeling een veilige plaats voor het kind te creëren, maar het staat tot nog toe niet in de handboeken.’

We discussiëren in Nederland over agressieve jongeren met een Marokkaanse achtergrond. Zegt u nou dat die jongens wellicht gewoon bang zijn?

‘Agressie is een reactie. En let op, het is eigenlijk een hele goede reactie. Als jij je bedreigd voelt en je bent in staat agressief te reageren, dan voel je je sterker. Je hebt controle. It is a really shitty feeling being cornered all the time.’

En we zouden die jongens bij hun angstprobleem kunnen helpen?

‘Ik denk dat onderwijs een belangrijke rol kan spelen. Vaak is de thuissituatie toch te problematisch. Er zijn in de Verenigde Staten scholen die zich ten doel stellen in ieder geval een belangrijk deel van de dag een veilige, positief contact voor kinderen te creëren. Je mag te laat komen, te vroeg weggaan, een beroerde geschiedenis hebben, drugsissues, maar we gaan jou door de school krijgen. We gaan je leren wat je moet leren en we gaan erachter komen wat jouw toekomst is. Die filosofie vind ik fantastisch.’

Piet-Hein Peeters is freelance journalist.

 

Dit artikel is 3245 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (2)

  1. Hallo,

    Erg interessant om te lezen en kan mij hier wel in vinden. Dat onder de agressie veel angst zit. vanuit een gevoel van onveiligheid, dit niet kunnen uiten, niet kunnen aangeven, wat je wel nodig hebt, agressief gedrag ontstaat, van uit een onmacht.

    Zelf werk ik in de verstandelijk gehandicaptenzorg en vraag mij af, of dit ook voor deze doelgroep geldt. Zelf kom ik dit weleens tegen, dat iemand vanuit agressie reageert en eigenlijk bang is.

    Hebt u daar ook ervaring mee, is dit herkenbaar?

    Met vriendelijke groet,

    Marga Rekers

  2. Ja ik denk ook dat er veel angst moet schuilen achter agressie. Maar angst behandelen reikt verder dan alleen te richten op degene die de angst heeft. Als de omgeving structureel vijandelijk reageert en onveilig is, kun je de angst wel proberen te behandelen maar wat doe je wanneer er sprake is van reële angst? En Marokkanen weer benoemen over wat er mis is met hen, mijn persoonlijke ervaring is dat vooral Nederlanders erg agressief zijn, bedekt met een vleugje room en achter de ellebogen met een valse glimlach. Als je dat niet meepakt, is het nog een heel lang gebed zonder einde.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.