Vroeger leefden we in het paradijs. Maar omdat Eva van de appel had gegeten, werden zij en Adam door God eruit gezet. Voor straf zouden vrouwen voortaan met pijn moeten bevallen. Zo is mij vroeger als katholiek meisje geleerd. Inmiddels geloof ik net als de meesten niet meer dat Eva van de appel at. Maar met pijn bevallen is nog steeds de norm, merkte ik toen ik zwanger was. In de manier waarop de zorg rondom de bevalling is georganiseerd, past geen pijnstilling. Bevallen moet vooral 'natuurlijk' zijn. De populaire website Ouders van Nu raadt zwangere vrouwen aan die bang zijn voor de pijn deze te ‘relativeren’: ‘dit hoort nu eenmaal bij een kind krijgen’. Maar is dat nog wel van deze tijd?
Dat verloskundigen in Nederland geen ruggenprik geven, laat zien dat we pijnlijk bevallen normaal vinden. Als wij als vrouwen pijn hebben van de menstruatie nemen we een paracetamolletje. Als we een wortelkanaalbehandeling moeten ondergaan bij de tandarts, vragen we om een verdoving. Als we geopereerd moeten worden, gaan we onder narcose. Maar als we bevallen, dan is het verlichten van de pijn door medisch ingrijpen taboe. In plaats daarvan leren we op de zwangerschapscursus hoe we de pijn kunnen 'opvangen' door met de heupen te wiegen. We horen dat de pijn afschuwelijk zal zijn maar dat wij vrouwen dit aan kunnen. Het is namelijk 'heel erg natuurlijk'.
In andere landen is verlichting van de pijn gebruikelijk
In andere Westerse landen is het gebruikelijk om de pijn te verlichten tijdens de bevalling. Met bijvoorbeeld de ruggenprik of morfine wordt voorkomen dat de bevalling uitloopt op een trauma voor de kraamvrouw. Want weeën doen zeer. Heel erg zeer. Na zes uur weeën leek mij het in handen vallen van de beulen van de CIA best meevallen. Gelukkig had ik een doortastende verloskundige die het voor elkaar heeft gekregen dat ik een ruggenprik kreeg. Ik had de anesthesist die de prik kwam zetten bijna ten huwelijk gevraagd: de helse pijnen waren in een klap verdwenen. Toch hoorde ik naderhand vanuit mijn omgeving hier commentaar op: pijn hoort toch gewoon bij bevallen?
Ik ken hordes vrouwen voor wie bevallen een afschuwelijke ervaring was door de enorme pijn die ze hebben geleden. Zoals een vriendin van mij die pas voor het eerst is bevallen en haar bevalling beschreef als 'horror'. Maar zij wilde 'moeder natuur haar gang laten gaan'. Wilde ze dat wel echt? Of voldeed zij met haar wens netjes aan de heersende norm? Als ze 'moeder natuur' echt haar gang had laten gaan, was dit niet haar eerste bevalling geweest maar waarschijnlijk haar zevende: anticonceptie kan nu niet bepaald 'natuurlijk' worden genoemd.
De zorg is niet goed ingericht op pijnbestrijding tijdens bevalling
Hoe komt het dat wij in dit land heilig willen geloven 'in de natuur' als het op bevallen aankomt? Dit terwijl we een volkje zijn dat graag de natuur naar haar hand zet: dijken en deltawerken zijn gebouwd om de kracht van natuur in toom te houden. Is het misschien een ouderwets staaltje vrouwonvriendelijkheid resterend uit de middeleeuwen? En vinden we daarom in ons onderbewuste dat vrouwen het verdienen om pijn te lijden? Of is het juist vrouwelijk superioriteitsgevoel waarmee we als vrouwen willen bewijzen eigenlijk het sterke geslacht te zijn?
Wat je opvattingen ook mogen zijn, de zorg voor zwangeren is eigenlijk niet goed ingericht op een vrije keuze voor pijnverlichting tijdens bevalling. In Nederland zijn verloskundigen de eerste aangewezen zorgverleners voor zwangere vrouwen. In een notendop komt het er op neer dat, tenzij je vooraf in een risicogroep valt, zij de mensen zijn die je helpen je kind op de wereld zetten, en wel in je eigen huis. Verloskundigen mogen en kunnen echter geen ruggenprikken zetten of een andere vorm van pijnverlichting bieden. Daarvoor moet je bij een anestesist zijn in het ziekenhuis en maar afwachten of die tijd heeft. Volgens de Richtlijn medicamenteuze pijnbehandeling tijdens de bevalling heb je als vrouw recht op pijnbestrijding, maar in de praktijk hoor je dat je moet afwachten of men er tijd voor heeft. Kortom: of je nu als verloskundige een voor- of tegenstander bent van pijnverlichting, de manier waarop je werk is georganiseerd, lijkt er voor te zorgen dat bevallen met pijn normaal is.
Over de ruggenprik doen veel spookverhalen de ronde. Een veelgehoorde reactie: ‘Maar je kunt niet meer persen met een ruggenprik!’ Dat je echter prima kunt persen met ruggenprik kan ik uit eigen ervaring vertellen. Een ander populaire bangmaker is het verhaal dat de ruggenprik gevaarlijk of erg risicovol zou zijn. Natuurlijk zitten er risico's aan een ruggenprik, net als aan iedere medische ingreep. Toch zien we om diezelfde reden in andere situaties, waarin heftig pijn wordt geleden, niet af van een medische ingreep. De risico's zijn dermate klein dat de ruggenprik in andere West-Europese landen zoals België en Spanje heel normaal wordt gevonden. En bovendien is pijnloos bevallen ook niet zonder risico: als de bevalling en de pijn als ‘horror’ worden ervaren is er kans op een Posttraumatische stress-stoornis.
In deze tijd van zorgvernieuwing ligt het voor de hand om ook de zorg voor zwangeren onder de loep te nemen. Hoe zorgen we dat de eigen regie echt bij de zwangere vrouw komt te liggen? We moeten daarbij af van de normerende opvatting dat zwangeren maar gewoon door de zure appel heen moeten bijten. Bevallen hoeft geen straf te zijn: als je wilt kan de pijn worden verminderd. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat dat hemels is.
Hanneke Felten is adviseur Emancipatie en Inclusie bij Movisie.