De media-invloed op het immigratie- en integratiebeleid wordt overdreven

De dreigende uitzetting van de jonge Angolees Mauro Manuel leidde een paar jaar terug tot grote beroering. Mede door alle media-aandacht mocht Mauro uiteindelijk in Nederland blijven. Niettemin is de media-invloed op beleid beperkt, zegt socioloog en bestuurskundige Rianne Dekker.

De toenmalige minister van Immigratie, Integratie en Asiel, Gerd Leers, vond dat de media met hun berichtgeving over de kwestie Mauro zijn handelingsvrijheid als minister aanzienlijk inperkten. Leers zag zich op gegeven moment gedwongen zijn eerdere besluit om Mauro uit te zetten te herzien. Ook zou de berichtgeving in de media hebben bijgedragen aan een politiek draagvlak voor het Kinderpardon. Daardoor stemde een meerderheid van de Tweede Kamer uiteindelijk in met een regeling die oplossing biedt voor kinderen die geen verblijfsvergunning hebben, maar wel langdurig in Nederland gewoond hebben en daardoor hier geworteld zijn.

Typisch gevalletje van framing

Een typisch gevalletje van framing en beleidsbeïnvloeding door de media. Dus is de conclusie: hoe meer media-aandacht je voor je zaak weet te genereren, hoe meer kans je hebt om het beleid naar je hand te zetten?

Uit mijn onderzoek naar 16 concrete gebeurtenissen rond het immigratiebeleid waaraan de media veel aandacht besteedden, blijkt die conclusie op zijn minst voorbarig te zijn. Er zijn namelijk verschillende kwesties waarin veel media-aandacht niet tot beleidsverandering leidde (zoals de Vluchtkerk) en kwesties (waaronder de casus van Dennis Butera of de regeling voor internationale au pairs) waarin de media-aandacht relatief bescheiden was, maar het beleid niettemin werd aangepast.

Uit mijn analyse van krantenberichten, televisiefragmenten, tijdschriftartikelen én social mediacontent blijkt dat niet alleen de hoeveelheid, maar ook de eenduidigheid van media-aandacht belangrijk is. Dat geldt des te meer wanneer het mediaframe dat de boventoon voert, substantieel afwijkt van het beleidsframe. Rond verschillende immigratiekwesties in de media voeren verschillende frames de boventoon, waardoor de invloed van media op de beleidsagenda tot verschillende typen beleidsverandering kan leiden. Het immigratiebeleid wordt met andere woorden niet eenzijdig beïnvloed tot strenger of ruimhartiger beleid.

Social media: invloed wordt overschat

Wie de invloed van de media op politiek en samenleving wil meten, ontkomt er niet aan om aandacht te schenken aan social media. De meest gehoorde veronderstelling is dat social media een continue en directe uitwisseling tussen burgers en beleidsmakers mogelijk maken. Ook zouden ze de minderheden de mogelijkheid bieden om hun stem beter te laten horen in een debat over kwesties die vooral hen aangaan.

Om met dat laatste te beginnen, onderzoek onder Rotterdamse jongeren laat zien dat etnische achtergrond slechts in beperkte mate hun social mediakeuzes bepaalt. Dat betekent dat ze vaker op interetnische onlinenetwerken te vinden zijn dan op intra-etnische waarop nieuwe issues of frames rond immigratie- en integratiebeleid worden geagendeerd.

Daar komt nog bij dat de invloed van social media afhangt van hoe de beleidsmakers de relevantie van de informatie beoordelen. Nogal eens wordt de eigen expertise verkozen boven de ‘wisdom of the crowds’. Ook negeren de beleidsmakers informatie van social media wanneer ze moeilijk kunnen inschatten van wie de informatie afkomstig is en als ze vermoeden dat het afkomstig van slechts een kleine minderheid in de samenleving.

Enerzijds waarderen beleidsmakers social media dus vanwege het directe contact met burgers, anderzijds negeren zij dit te snel als de mening van een enkeling. Bovendien is het structureel volgen van social media - in tegenstelling tot traditionele media -  vaak geen staande praktijk van beleidsmakers en hechten zij meer waarde aan social mediabijdragen vanuit platforms die de overheid zelf voor burgers heeft gecreëerd.

Vraag naar invloed blijft relevant

De media hebben de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan kwesties rond immigratie en integratie. Dat heeft ertoe geleid dat de media zelf ook onderwerp van discussie zijn geworden. Ze zouden te veel of te weinig aandacht aan bepaalde kwesties geven of zouden te veel of te weinig het menselijke verhaal over het voetlicht brengen. Daarmee blijft de vraag hoe media over immigratiekwesties berichten en hoe die berichtgeving van invloed is op beleid relevant.

Hoewel de meeste vormen van framing niet bepaald nieuw zijn en de invloed van media op de beleidsagenda vaak beperkt is, blijft het desalniettemin belangrijk om de mediaberichtgeving kritisch te volgen. Daarbij moeten we niet alleen kijken naar hoe de media over kwesties berichten, maar ook hoe beleidsmakers met deze publiciteit omgaan.

Rianne Dekker is socioloog en bestuurskundige en is inmiddels werkzaam als universitair docent aan de Universiteit Utrecht. Bekijk www.riannedekker.nl voor meer informatie over het proefschrift ‘Policy in the Public Eye’ waarop zij promoveerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en haar huidige werkzaamheden.

Foto: the rik pics (Flickr Creative Commons)