Met hetgeen Friedrich Nietzsche ‘de wond in het hart van het universum’ noemde, kunnen we iets proberen te begrijpen van de protesten tegen de asielzoekers van veel landgenoten die ons het voorbije jaar bezighielden. Die wond ziet er als volgt uit: De dingen zijn niet zoals ze zouden moeten zijn. Aldus Nietzsche. De dingen die momenteel diep in ons hart zitten zijn: onze kinderen, hun opleiding en hun werk, onze vaderlandse rust, ons succes, ons inkomen, onze woning, onze veilige toekomst. Deze zouden zeker moeten zijn, gegarandeerd. En dat zijn ze niet. Een oorlog in een land (Syrië) waar de meeste Nederlanders nog nooit zijn geweest, zet al onze zekerheid van de ene op de andere dag op losse schroeven. Duizenden mensen komen Nederland binnen, Nederland, alleen al de klank, is (was) voor veel mensen verbonden met die zekerheden.
Deze angst wordt bij veel mensen beter verdragen in de vorm van irritatie en agressie
Deze zekerheden werden sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog stap voor stap met inspanning en transpiratie opgebouwd en worden nu meer dan ooit massaal aangetast. Dit roept, psychologisch gezien, vanzelfsprekend angst op. Deze angst wordt bij veel mensen beter verdragen in de vorm van irritatie en agressie. Boosheid leidt gemakkelijker tot verzet dan angst. Dit verzet, zoals we recent geheel onverwacht zagen in Geldermalsen, geeft bij de mensen die dit uiten wellicht weer vertrouwen en zekerheid. Hun emotie holt hun ratio vooruit, vaak ver voordat de ratio die emotie nog kan inhalen.
De werkelijkheid is voor langere tijd nooit zoals deze zou moeten zijn. De wensen van mensen botsen al snel met de ruwe kantjes van hetgeen ze ervaren. Het omgaan met deze teleurstelling, het kunnen hanteren van deze frustraties, bepaalt de kwaliteit van je leven. Sterker nog, dit bepaalt de kwaliteit van je leven in sterkere mate dan die grote aantallen vluchtelingen die hun heil in ons land zoeken en geld kosten, een woning en een baan willen hebben.
Acceptatie van de werkelijkheid is de enige productieve oplossing
Het is niet erg moeilijk om te voorspellen dat het aantal vluchtelingen in de toekomst alleen maar zal toenemen. Het spreekwoord ‘als één schaap over de dam is volgen er meer’ herinnert ons hieraan. Dit betekent dat we onze welvaart moeten gaan delen met veel mensen die we niet hadden verwacht. We hebben onverwacht bezoek gekregen, bezoek dat ertoe neigt te blijven. De dingen zijn niet meer en worden wellicht niet meer zoals ze in onze beleving zouden moeten zijn; namelijk zoals ze waren. Onze zekerheden staan en blijven voorlopig op losse schroeven. Daarvoor is maar één productieve oplossing: acceptatie van de veranderende werkelijkheid, er zo flexibel en creatief mogelijk mee omgaan, er actief aan bijdragen en er dus het beste van maken. Hierbij zouden onze politici ons moeten helpen. Ze moeten het voorbeeld moeten geven en niet zelf verstarren, zoals nu gebeurt en het oog vooral op de volgende verkiezingen houden.
De wond in het hart van het universum van Nietzsche is er altijd, komt altijd weer op onze agenda en is actueler dan ooit in onze geglobaliseerde wereld waarin we met behulp van de sociale media veel sneller en vollediger dan ooit het geval was alles van elkaar te weten komen. Laten we de wond accepteren en goed verzorgen zonder in agressie uit te barsten.
Jan Derksen is klinisch psycholoog.
Afbeeldingsbron: CAFOD Photo Library (Flickr Creative Commons)