Begin jaren negentig was de Algemene Woningbouwvereniging (AWV) de grootste woningcorporatie van Amsterdam. De corporatie telde een kleine twintigduizend woningen, bouwde keurige sociale huurwoningen en was zeer goed in renoveren. In een paar jaar tijd begon echter alles te veranderen. Corporaties moesten vernieuwend, ondernemend worden, investeren, risico’s nemen. Amsterdamse corporaties vielen in elkaars armen, fuseerden in rap tempo en begonnen groot te denken. Behalve de AWV, die van mening was dat ze vooral moest doen waar ze goed in was. Binnen vijf jaar was de AWV het lachertje van de Amsterdamse volkshuisvestingswereld. PvdA-wethouder Duco Stadig sprak openlijk van ‘een slapende reus’.
De AWV was niet de enige corporatie die opgejut werd om haar kapitaal te gelde te maken. Dat gebeurde begin deze eeuw bij veel meer woningcorporaties. Na de jaarlijkse controle van het Centraal Fonds Volkshuisvesting ontving menig corporatie een beoordelingsbrief waarin een te grote financiële passiviteit onomwonden werd gehekeld. Corpogeld moest rollen. Dat vond het Fonds, dat vond het ministerie, dat vonden de dames en heren aan het Binnenhof, dat vonden de wethouders, dat vond iedereen.
Het is een cultuur, een collectieve verantwoordelijkheid
In de discussie over woningcorporaties moet het dus niet alleen gaan om een paar uit de hand gelopen schandalen; het gaat om een cultuur die met veel enthousiasme en hardnekkig gedram is aangejaagd door lokale en nationale politici, toezichthoudende organen en ambtelijke diensten van het ministerie van VROM. Zonder ook maar een moment de megalomane misgrepen van de Erik Staals en Hubert Molenkampen te willen vergoelijken, is het evident dat hier sprake is van een collectieve verantwoordelijkheid.
Corporaties hebben wel hele wijken opgekrikt
De vraag is of de parlementaire enquêtecommissie die deze week aan haar openbare verhoren is beginnen, ook deze kant van het verhaal in haar onderzoek gaat betrekken. Ik vrees van niet. Ik vrees dat Barbertje moet hangen. De tragiek daarvan is dat de ideale corporatie die uit deze onderzoeken tevoorschijn dreigt te komen en die minister Blok nu al wil doen herrijzen, als twee druppels water lijkt op die weigerachtige Amsterdamse reus AWV - een corporatie die zich als een schoenmaker bij zijn oude leest wilde houden.
Dat corporaties in de tussenliggende jaren hele wijken hebben opgekrikt, diversiteit hebben gerealiseerd, maatschappelijk vastgoed hebben ontwikkeld, waardoor Nederlandse steden er behoorlijk goed bijliggen, dat lijkt er ineens niet meer toe te doen. Zo dreigt de parlementaire enquêtecommissie tot een boter-op-het-hoofd-show te verworden die er toe moet leiden dat de corporaties weer het hok in worden gestuurd, waar de politiek ze zelf uit heeft gejaagd.
Erg treurig, maar laten we hopen dat ik ongelijk heb.