Over gaswinning in het noorden is de laatste jaren veel te doen geweest. De beelden van boze Groningers in kleine dorpshuizen, scheuren in muren en kelders van boerderijen en lokale en nationale bestuurders die hun positie trachten te verdedigen staan ons allemaal helder voor de geest.
Maar er is hoop: diverse betrokken partijen proberen tot een oplossing te komen. Zo staat er bijvoorbeeld een rondetafelgesprek gepland voor donderdag 8 september. Als input voor het rondetafelgesprek schreef Marjan van Loon, President-Directeur van Shell Nederland, onlangs haar visie op de rol van aardgas in de energietransitie. Interessant om die visie te kennen, want Shell en Esso hebben samen 100 procent van de aandelen van de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij).
Alsof je plofkippen eet, en het bespaarde geld aan Wakker Dier geeft
Van Loon betoogt (hier) dat het ‘verstandig’ zou zijn om het gas in Groningen ‘maximaal’ te benutten. Waarom? Omdat met de opbrengsten een overgang naar duurzame energie kan worden bevorderd.
Haar redenering komt in grote lijnen hierop neer:
- Gaswinning is niet duurzaam en is erg schadelijk voor de omgeving, maar het levert wel veel geld op;
- De gewenste transitie naar duurzame energie kost veel geld;
- Dus we moeten zoveel mogelijk aan (niet-duurzame) gaswinning doen om duurzame energiewinning te bekostigen en bevorderen.
Dus eigenlijk zijn we heel duurzaam bezig als we ‘maximaal’ de natuurlijke grondstoffen plunderen? Ik denk dat dit argument net zo vreemd klinkt als het is. Vergelijk het met zeggen dat je tegen het eten van plofkippen bent, maar dat je zelf wel veel plofkippen eet en het geld dat je zo ‘bespaart’ (door geen ander, duurder eten te kopen) aan Wakker Dier doneert die het besteedt aan campagnes tegen het eten van plofkippen.
Van Loon’s visiedocument ademt zogenaamde consequentialistische ethiek. Heel kort door de bocht komt deze ethiek erop neer dat een goede uitkomst alle eerdere stappen in een proces ‘vergoedt’. Twee onderliggende aannames van deze ethiek zijn dat je overal een kosten/baten-analyse van kan maken en dat het doel de middelen heiligt.
Het is echter maar zeer de vraag of je wel een goede kosten/baten-analyse van gaswinning kan maken. Natuurlijk kunnen de baten relatief eenvoudig uitgedrukt worden in euro’s die vloeien naar de verschillende belanghebbenden (Shell, Esso, de Nederlandse Staat). Maar de kosten? Hoe druk je de emotionele schade van bewoners die zich onveilig voelen in euro’s uit? En kan je schade aan milieu eigenlijk wel uitdrukken in euro’s? Bovendien is het maar zeer de vraag of er wel experts bestaan die kosten en baten écht onafhankelijk kunnen beoordelen.
Rechtvaardigt Shell zo de plundering van natuurlijke grondstoffen?
Door de geplande opbrengsten van gaswinning te framen als een rechtstreekse investering die nodig is voor de energietransitie lijkt het alsof het maximaal benutten van de gasvoorraad in de Groningse bodem inderdaad een ‘verstandige’ en noodzakelijke zet is. Het doel (de bekostiging van de energietransitie) is goed, dus dat ‘heiligt’ het middel (de ‘maximale’ winning van aardgas uit Groningen). Maar is het eigenlijk wel zo dat ‘iets goeds doen’ met het verdiende geld (zoals ook in het plofkippen-voorbeeld) rechtvaardigt dat natuurlijke grondstoffen worden geplunderd, iets wat juist indruist tegen alle ideeën van duurzame energiewinning?
Een betere oplossing is dat Shell, samen met andere betrokken partijen, zo snel mogelijk op zoek gaat naar andere middelen die een duurzame samenleving snel dichterbij laten komen. Er zijn scenario’s denkbaar waarin we sneller onafhankelijker van gas worden. Door vol in te zetten op het middel gas, kon Shell er wel eens voor zorgen dat het genoemde doel van een duurzame energievoorziening juist nog verder wordt uitgesteld. Het rondetafelgesprek is wellicht een goede kans om over andere scenario’s na te denken waarin níet maximaal gas gewonnen hoeft te worden.
Berend van der Kolk is Assistant Professor aan de IE Business School in Madrid en promoveerde eerder dit jaar aan de Rijksuniversiteit Groningen. In zijn onderzoek richt hij zich op Management Control en Bedrijfsethiek.
Foto: Siebe Schootstra (Flickr Creative Commons)