In navolging van het Internationale Verdrag Inzake de Rechten van het Kind (1990) richtten ruim 120 Nederlandse gemeenten een jongerenraad op. Zo’n raad heeft als doel jongeren een stem te geven in besluitvormingsprocessen die hun eigen leven aangaan, zoals jongerenhuisvesting, de inrichting van het stadcentrum en met de invoering van de nieuwe Jeugdwet in 2015 ook over de wijze waarop de uitvoering van jeugdhulp kan aansluiten bij behoeften van jongeren. Ze komen op geregelde tijden bijeen in het plaatselijke gemeentehuis om te praten over deze thema’s en brengen daarover gevraagde en ongevraagde adviezen uit aan de gemeente. Een raad bestaat uit zo’n vijf à vijftien jongeren in de leeftijd van vijftien tot twintig jaar met een Nederlandse culturele achtergrond.
Als samenleving horen of lezen we nauwelijks iets over jongerenraden. Brits onderzoek laat zien dat de onbeduidende rol van jongerenraden met name wordt veroorzaakt door problemen met de structuren van de lokale overheden en van de jongerenraden zelf. De lokale overheid kent een bepaalde hiërarchie waarmee beslissingsbevoegdheid niet bij jongeren, maar bij volwassenen ligt. Er dient voldaan te worden aan specifieke eisen met betrekking tot beschikbare tijd en te leveren kwaliteit; eisen waar jongeren niet mee zijn gewend te werken. De structuur van jongerenraden zelf leidt ook tot problemen: het is voor jongeren niet duidelijk hoe ze toegang tot een jongerenraad kunnen krijgen en bijeenkomsten vinden op voor jongeren ongunstige tijdstippen en locaties plaats. De meest gehoorde kritiek is echter dat jongerenraden geen representatieve adviezen geven, zij formuleren adviezen gebaseerd op persoonlijke wensen en behoeften van de raadsleden.
Jongeren vinden het vooral gezellig
Jongerenraden in Nederland onderhouden op dit moment nog weinig contact met de jongeren die zij vertegenwoordigen. Hierdoor klinkt de stem van de achterban niet door in de uitgebrachte adviezen. Ondanks dat nog weinig representatieve adviezen worden uitgebracht, vinden jongeren het wel leuk om aan een jongerenraad deel te nemen. Ze geven aan het gezellig te vinden om met andere jongeren samen te zijn en na te denken over allerlei beleidsthema’s die het leven van jongeren aangaan. Het adviseren van de gemeente komt echter nog niet altijd goed van de grond. Jongeren zien namelijk vaak door de bomen het bos niet meer, omdat ze niet goed weten waar ze moeten beginnen, van welke hulpbronnen ze gebruik kunnen maken, aan welke gemeentelijke spelregels ze zich moeten houden en tot wie ze zich binnen de gemeente kunnen wenden met specifieke vragen.
Adviseren kan met de juiste contacten en begeleiding
Zijn jongerenraden daarmee een verspilling van gemeenschapsgelden? Nee, dat zijn jongerenraden niet. Representatieve adviezen geven kan door meer contact te zoeken met andere jongeren. Dit lijkt op gemeentelijk niveau misschien een onmogelijke opgave, maar hoeft het niet te zijn. Door meer gebruik te maken van sociale media als Youtube, Facebook, LinkedIn, Twitter en Google+ kunnen jongerenraden andere jongeren in hun gemeente bereiken. Dit gebeurt nu nog veel te weinig. Ook via scholen kunnen zij contact maken met hun achterban. Op deze wijze zijn de adviezen een stuk representatiever dan nu het geval is.
Verder hoeven pogingen om adviezen uit te brengen niet te stranden als de jongerenraden de juiste begeleiding krijgen van de gemeente. De jongeren in de raden zijn gebaat bij een begeleider die makkelijk benaderbaar is, die structuur biedt en die het goede voorbeeld geeft op het moment dat ze niet weten hoe ze iets aan moeten pakken en hen op andere momenten vrijlaat omdat ze het zelf wel lukt. Zolang een jongerenraad niet de juiste ondersteuning krijgt zal het vooral bij veel vergaderen blijven in plaats van het adviseren van de gemeente.
In jongerenraden worden burgerschapscompetenties ingezet
Jongerenraden zijn een plek waar jongeren concrete invulling kunnen geven aan hun betrokkenheid bij andere jongeren in een gemeente en waar ze burgerschapscompetenties kunnen inzetten, zoals het formuleren van een mening, het horen van meningen van anderen en het op basis van deze uitwisseling formuleren van een gezamenlijk perspectief. Voorwaarde daarvoor is wel het op gang brengen en houden van dialoog. Dialoog tussen jongeren in een raad en jongeren die zij vertegenwoordigen. Maar ook dialoog tussen jongeren in een raad en betrokken begeleiders, zodat in specifieke situaties passende ondersteuning kan worden geboden.
Jongeren zijn speciale doelgroep voor gemeenten geworden
Deze dialoog is uitermate relevant in het kader van de huidige belangstelling voor burgerbetrokkenheid en de nieuwe transities in het verlengde van Wmo en de Jeugdwet die in 2015 van kracht gaat. Jongeren zijn een extra belangrijke doelgroep voor gemeenten geworden. De invoering van de Jeugdwet betekent overheveling van gelden naar de gemeente, maar vraagt van professionals ook een transformatie in hun professioneel handelen: zorg en opvoedondersteuning van jeugdigen moet meer laagdrempelig en in de omgeving van jeugdigen worden georganiseerd. Tevens wordt een toenemend beroep gedaan op de eigen kracht van de jeugdige en de kracht binnen zijn sociale netwerk.
Gemeenten, maar ook instellingen voor jeugd(gezondheid)zorg en -welzijn, zijn in toenemende mate op zoek naar manieren waarop zij jeugdigen bij hun eigen (zorg)traject kunnen betrekken. Dit kan via individuele gesprekken, maar wanneer het gaat om groepen jeugdigen en hun wensen, behoeften en belangen met betrekking tot de uitvoering van jeugdhulp, bieden jongerenraden uitkomst. Steeds meer gemeenten, maar ook instellingen, richten daartoe een jongeren(cliënten)raad op. Raden waarvan eveneens wordt verwacht dat zij gevraagd en ongevraagd representatieve adviezen uitbrengen. Laat deze raden nu niet opnieuw zelf het wiel uitvinden, met het gevaar op het uitblijven van representatieve advisering of het stranden van advisering, maar trek lering uit ervaringen van al bestaande jongeren(cliënten)raden binnen gemeenten; start naast het creëren van een structuur voor een jongeren(cliënten)raad ook met het opgang brengen en houden van dialoog tussen betrokken partijen, namelijk jongeren en hun sociale netwerk, professionals en gerelateerde organisaties voor jeugdhulp en de gemeente.