Ontwikkelingen in de reproductieve technologie - in combinatie met een reis naar het land van Berlusconi - maakten het mogelijk dat de Harlingse vrouw op gevorderde leeftijd nog moeder kon worden. Wie had ooit gedacht dat de mogelijkheid om de vruchtbaarheid te controleren decennia na de verspreiding van de pil zou leiden tot een dergelijke vooruitgang in de beheersing van de vruchtbaarheid? En tot een massale vertraging in de vruchtbare leeftijd? Dat laatste heeft overigens ook te maken met de aspiraties van vrouwen op het gebied van werk en onderwijs.
Ouderschap is in toenemende mate een kwestie van persoonlijke voorkeur geworden. In Nederland kunnen vrouwen een donoreicel ontvangen tot ze 45 jaar zijn. Daarna is het ‘game over’. Of vrouwen moeten een chartervlucht boeken naar Spanje en Italië, die ook op het gebied van de vruchtbaarheid geliefde toeristische bestemmingen zijn.
Het betekent dat vrouwen er soms voor kiezen om kinderloos te blijven of hun zwangerschap uitstellen tot een periode in hun leven waarin de zorg en opvoeding van kinderen meer aansluiten bij carrière of levensplan. In sommige landen kunnen vrouwen hun levensloop nog meer bepalen doordat de mogelijkheid bestaat om eicellen te laten invriezen tot ‘het perfecte moment’ of totdat ‘de perfecte partner’ is gevonden.
Medische argumenten overheersen debat
Het huidige debat over zwangerschap op hogere leeftijd wordt gedomineerd door medische argumenten. De discussie draait om het feit dat oudere moeders tijdens de bevalling aanmerkelijk meer problemen ondervinden en er een hoger risico bestaat op aangeboren afwijkingen en complicaties.
Dat gynaecologen zich hiertoe beperken is terecht. Zo wijst de Nijmeegse hoogleraar voortplantingsgeneeskunde Didi Braat erop dat er bij zwangerschap van oudere vrouwen een vergrote kans bestaat op hoge bloeddruk, diabetes, groeiachterstand van het kind en vroeggeboorte. Een hogere leeftijd zorgt volgens haar voor significant meer risico's.
Maar de media-aanval op de Harlingse en op de Italiaanse arts die haar zwangerschap mogelijk maakte, laat zien dat de maatschappelijke bezwaren niet zozeer medisch van aard zijn, maar sociaal. Nederlanders, net als de meeste andere Europeanen, vinden een vrouw boven de 40 te oud om kinderen te krijgen. Filosoof en hoogleraar 'publiek begrip van de wetenschap' aan de Universiteit Leiden Bas Haring vat dat argument als volgt samen: je hóórt voor je 40ste kinderen te krijgen, want zo zit de natuur nu eenmaal in elkaar. En het is tegennatuurlijk en dus slecht om het anders te doen. Haring vindt daarentegen dat mensen steeds ouder worden en dat het dan ook logisch is om de vruchtbaarheidsperiode op te rekken. Daar valt wat voor te zeggen, al gaat hij wel weer wat al te gemakkelijk voorbij aan het feit dat er bij zwangerschap op latere leeftijd reële en serieuze medische problemen kunnen optreden.
Sociaal en economisch zijn oudere ouders beter
In mijn sociologisch onderzoek heb ik vooral gekeken naar de niet-medische gevolgen van ‘ouderschap op latere leeftijd’. Het belangrijkste sociale argument er tegen is dat ouders, en grootouders, niet lang genoeg zullen leven om hun kinderen en kleinkinderen te zien opgroeien. Daar zit wat in. Aan de hand van recente sterfteberekeningen kan worden aangetoond dat vrouwen die een kind krijgen op hun 40ste ongeveer 4 procent kans hebben om te overlijden vóór de 18de verjaardag van hun kind (tegenover 8% voor mannen). In het geval dat ouders én hun kind beiden op 40-jarige leeftijd bevallen, zal ongeveer 24 procent van de vrouwen en 45 procent van de mannen (van de eerste generatie) geen grootouder worden. Dat is een nadeel van later bevallen.
Niettemin, in het licht van gezond ouder worden, is het fenomeen van de oudere ouders misschien positiever dan we in eerste instantie geneigd zijn te denken. In sociaal en economisch opzicht zijn oudere ouders wellicht minder slecht dan de media hen afschilderen. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat ouderschap op een latere leeftijd samengaat met een beter functioneren van het gezin, een hogere stabiliteit van de familie en een zekerdere en hogere economische positie van de ouders. Deze gunstigere thuissituatie vertaalt zich in betere langetermijnresultaten voor kinderen.
Tegelijkertijd moet je in het licht van de sterftecijfers, waaruit blijkt dat het grotendeels de mannen zijn die hun kinderen of kleinkinderen niet zien opgroeien, afvragen waarom het huidige debat is gericht op ‘oude moeders’ en niet op ‘oude vaders’. Toen de ‘hardst werkende man in showbusiness’ James Brown een kind kreeg op zijn 69ste (slechts 5 jaar voor zijn dood) waren er in de media voornamelijk goedkeurende verwijzingen naar de ‘seksmachine’. Zo niet voor de 63-jarige moeder uit Harlingen.
Melinda Mills is hoogleraar sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.