‘Als je het niet redt, dan krijg je ondersteuning. De Wmo is een zorgwet en degenen die er iets anders van maken, doen dat om te kunnen bezuinigen.’
Meer zelfredzaamheid, meer sociaal netwerk is niet mogelijk?
Fel: ‘Zelfredzaamheid. Dat is bezuinigingsretoriek. De buurvrouw doet het wel even, alsof die tijd over heeft. Mijn analyse is echt anders. Volgens mij kijken mensen pas naar de overheid als het netwerk niet meer kan helpen. Pas dan gaat men naar de overheid. We hebben niet voor niets 2,5 miljoen mantelzorgers in dit land.’
Gemeentes hebben de mond vol van zelfredzaamheid. Jullie gaan de lokale overheden nauwlettend in de gaten houden?
‘In ieder geval waren de kaders van de Wmo tot voor kort niet strikt genoeg. Het financiële risico werd bij de gemeentes neergelegd die dat risico weer doorvertaalden naar de mensen die het werk moesten doen. Bovendien was het geld niet geoormerkt. Dat hebben wij met twee initiatiefwetten weten te repareren. Je ziet in het kader van de Wmo bij sommige gemeentes mooie dingen ontstaan, maar tegelijkertijd zie je bijvoorbeeld ook dat individuele voorzieningen in rap tempo worden afgebouwd. Terwijl juist die individuele voorziening het duwtje voor mensen kan zijn om zelfstandig te blijven leven.’
Leijten toonde zich de afgelopen jaren een zeer kritisch volger van de decentralisatie van voorheen landelijke taken naar de lokale overheid. Niet alleen de te weinig specifieke invulling van de Wmo werd door haar gecorrigeerd, maar ook de Wet werken naar vermogen kon volgens de SP niet door beugel.
Klinkt toch alsof jullie niet gelukkig zijn met die decentralisatie. Die gemeentes moeten niet teveel vrijheid krijgen?
‘Dat is flauwekul. We willen dat het geld dat er voor beschikbaar was, ook beschikbaar blijft en dat het terecht komt bij die mensen voor wie het bedoeld is. Wij willen niet dat de cliënt of de thuiszorgmedewerker het gelag betaalt.’
Zijn Wmo-raden niet bruikbaar om de gemeente bij de les te houden?
‘Wij vinden dat we de inspraak wettelijk moeten verankeren. En je moet de Wmo-raad ook faciliteren, ze instrumenten geven, bijvoorbeeld een blokkade-recht. en budget in handen geven. Maar ik maak me geen illusies. Het succes van een lokale Wmo-raad blijft afhankelijk van de wil van wethouder en gemeenteraad.’
De SP komt in het kabinet: hoe ziet de Wmo er over vier jaar uit?
‘Er is dan veel meer aandacht voor het welzijn voor burgers. Wellicht is er een integratie met de wet publieke gezondheidszorg zodat we meer aan preventie kunnen doen. En er zijn duidelijke kaders voor de besteding van middelen. Het geld komt daar terecht waar het voor bedoeld is.’
Interview: Piet-Hein Peeters.