Strenger straffen kan werken

Dat de regering luistert naar de roep vanuit de maatschappij om strenger te straffen, begrijpt hoogleraar Theo de Roos. Strenger straffen kan wel degelijk werken, maar wel bij de juiste groep en onder de juiste omstandigheden.

In maart 2011 dienden minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten en staatssecretaris Fred Teeven een wetsvoorstel in waarin staat dat mensen die binnen tien jaar een
misdrijf plegen waarop maximaal twaalf jaar cel of meer staat, ten minste de helft van de maximale vrijheidsstraf krijgen opgelegd. Dit plan, ook al opgenomen in het regeerakkoord, krijgt veel weerstand: met name de effectiviteit van het wetsvoorstel staat ter discussie.

Strengere straffen helpen niet bij zware, wel bij lichtere vergrijpen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zowel strenger straffen als het invoeren van minimumstraffen nauwelijks effect heeft. Rechtswetenschappers stellen daarom unaniem vraagtekens bij de wenselijkheid van het wetsvoorstel. Ook ik steun dit wetsvoorstel van minister Opstelten niet, al ben ik niet onder alle omstandigheden tegen strenger straffen. Het wetsvoorstel betreft zware criminelen, denk aan verkrachtings- en moordzaken. Veel van deze criminelen hebben psychiatrische problemen. Deze vaak gestoorde criminelen zullen zich niet laten weerhouden door een hogere straf, waardoor er dus geen preventieve werking vanuit zal gaan. Het enige voordeel van een gestoorde langer opsluiten is dat deze langer uit de maatschappij wegblijft. Maar als dat het enige doel is, dan kan men de veroordeelde beter doodschieten - dan ben je er helemaal van af… Maar dat is, mag ik hopen, voor verreweg de meeste mensen volstrekt onacceptabel.

Wanneer men deze psychiatrische patiënten wel een kans wil geven om op een goede manier terug te keren in de maatschappij zonder dat zij opnieuw een gevaar zullen vormen (zoals de groep jonge strafrechtjuristen en criminologen ook op deze debatsite betogen in het stuk ‘Het Strafrecht en de menselijk maat'), dan zal er stevig in hen moeten worden geïnvesteerd als ze in de gevangenis zitten, met name door middel van psychiatrische hulp.

Voor lichtere vergrijpen kunnen strengere straffen wel effect hebben. Bij delicten die in principe iedereen zou kunnen begaan zal een hogere strafmaat wél preventief kunnen
werken. Bijvoorbeeld bij het rijden onder invloed of bij milieudelicten zoals het dumpen van afval. Zodra er nieuwsberichten in de media verschijnen over een  hogere strafmaat voor deze overtredingen, gaan mensen erover nadenken - op de lichtere vergrijpen maakt men wel een afweging.

Essentieel is behandeling en opleiding in de gevangenis
Tussen de zeer ernstige misdaden en de lichte overtredingen zit nog een groep waar veel discussie over wordt gevoerd: de veelplegers. In 2001 is de Inrichting voor  Stelselmatige Daders (ISD) ingesteld, gericht op aanpakken van deze veelplegers. Rechters hebben door de ISD-maatregel de mogelijkheid om de zogenaamde draaideurcriminelen na een aantal vergrijpen een straf op te leggen van maximaal twee jaar. Ik geloof niet dat hier een preventieve werking vanuit gaat, maar er wordt wel voor gezorgd dat criminelen voor langere tijd uit de maatschappij kunnen worden gehaald, en zo niet voor overlast kunnen zorgen.

Daar valt wat voor te zeggen, maar men moet ook beseffen, dat wanneer een veilige maatschappij een belangrijk doel is, deze maatregel wel eens averechts zou kunnen werken. De ISD-maatregel betreft vaak jonge en kansarme criminelen, die al een aantal maal zijn veroordeeld voor bijvoorbeeld het stelen van een pak koekjes bij de Albert Heijn. De ISD-maatregel maakt het mogelijk zo iemand voor maximaal 2 jaar op te sluiten. Maar wanneer hij in de gevangenis geen therapie en opleiding krijgt komt zo’n jongen na die twee jaren kansloos weer op straat te staan. De kans dat hij na vrijlating zijn leven zal beteren is daarom niet zo groot.

Bij het strenger straffen en langer opsluiten van veelplegers - en dit geldt in zekere zin ook voor gestoorde criminelen die zijn veroordeeld voor zwaardere vergrijpen - is het essentieel dat de tijd in de gevangenis wordt besteed aan het behandelen van de veroordeelde. Jongeren zouden een opleiding moeten kunnen krijgen en er moet worden geïnvesteerd in een goede psychiatrische behandeling van de veroordeelden. Want wanneer men een samenleving echt veiliger wil krijgen, is het van belang dat criminelen beter terugkeren in de maatschappij, en niet zoals nu, juist een groot maatschappelijk risico vormen.

Dat de regering luistert naar de roep vanuit de maatschappij om strenger te straffen, begrijp ik. Vergelding speelt hierbij een belangrijke rol, en is ook mijns inziens een factor die meespeelt in de strafmaat. Maar wil men strengere straffen ook laten werken op het gebied van veiligheid dan zal het niet de kennis van de wetenschap moeten negeren. Want strenger straffen kan wel degelijk werken, maar wel bij de juiste groep en onder de juiste omstandigheden.

Prof.mr. T.A. (Theo) De Roos, hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit van Tilburg.

Dit artikel is 19248 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (2)

  1. ‘Maar als dat het enige doel is, dan kan men de veroordeelde beter doodschieten – dan ben je er helemaal van af…’

    Wat een vreemde logica. Iemand lang vasthouden is al beter dan iemand kort vaasthouden. Daarnaast zou iemand ook levenslang kunnen worden vastgehouden, allemaal mogelijkheden voordat iemand doodgeschoten moet worden. Daarnaast vraag ik me af wat er verkeerd is aan de doodstraf. Zeken moordenaars zouden wat mij betreft prima gedood kunnen worden. Vaak wordt gesteld dat dit niet kan, omdat je dan net zo slecht bent als de moordenaar. Het grote en cruciale verschil is dat de moordenaar iemand onwettelijk doodt. De staat zal alleen misdadigers doden, op basis van de wet. Overigens worden in oorlogen veel onschuligere soldaten van de tegenpartij zonder pardon gedood. In het midden oosten wordt de dood van onschuldige slachtoffers voor lief genomen, maar onder het mom van oorlog is doden blijkbaar wel toegestaan.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.