Vijf jaar zorgstelsel: op zoek naar nuance

Er wordt in Nederland nogal eens geklaagd over het steeds duurder wordende zorgstelsel. Maar in vergelijking met het buitenland valt het hier nog wel mee met de kosten. Reden om een aantal nuances te noemen op al te simpele stellingnames. Hoewel dat niet wil zeggen dat er geen behoefte meer is aan verbeteringen.

Recentelijk mocht ik als ‘expert’ optreden in het tv-programma TROS Radar. Het onderwerp was ‘vijf jaar nieuw zorgstelsel’. Aan het woord kwamen mensen van vergelijkingssites en patiënten die op min of meer verontwaardigde toon poneerden dat burgers en patiënten in vijf jaar veel meer zijn gaan betalen voor minder. Presentatrice Antoinette Hertsenberg vond het ongelofelijk. TROS Radar is een consumentenprogramma, dus het valt te billijken dat ze deze (eenzijdige) insteek kiezen voor een item. Toch is het goed om de nuanceringen goed in de gaten te blijven houden.

Nuance 1: In het buitenland betalen burgers meer
Nederland is een van de landen waar burgers en patiënten het minst direct betalen aan eigen risico en eigen betalingen. Daarnaast is de dekking in Nederland nogal ruim in vergelijking met het buitenland, helemaal als men ook nog de ouderenzorg daarbij betrekt.

Nuance 2: In ieder land stijgen de kosten voor gezondheidszorg
Door vergrijzing en technologische vooruitgang stijgen in de hele Westerse wereld de kosten voor gezondheidzorg. Nederland is een middenmoter op het gebied van de hoeveelheid middelen die we aan zorg besteden. Dat we niet hoger staan komt vooral omdat we veel meer dan andere landen betalen aan ouderenzorg.

Nuance 3: Gezondheidzorg is niet alleen een kostenpost
Tegenover de gestegen kosten staan ook baten in de vorm van gestegen gezondheidswinst. Sowieso is een euro besteed aan gezondheidszorg doorgaans een goede investering. Gezondheidseconoom Marc Pomp schat dat zorg de gemiddelde Nederlander over een heel leven 340 duizend euro kost, maar hij hier omgerekend minstens 450 duizend euro voor terugkrijgt.

Nuance 4: Onrendabele onderdelen zijn uit het basispakket gehaald
In het basispakket zaten een aantal voorzieningen waarvan het nut twijfelachtig was. De werking van maagzuurremmers en cholesterolverlagers is nooit overtuigend aangetoond. Goed dus dat die uit het pakket gehaald zijn.

Nuance 5: Wat is het alternatief?
Het is gemakkelijk om over iets te klagen maar er moet wel een reëel alternatief tegenover staan. We hebben 30 jaar gepraat over het nieuwe stelsel, omdat het oude stelsel onder meer werd gekenmerkt door forse wachtlijsten en gebrek aan doelmatigheid in alle schakels van de zorgketen. Het nieuwe stelsel behelst een forse cultuurverandering bij zowel ziekenhuizen als verzekeraars. Je moet partijen wel even de tijd geven met deze nieuwe realiteiten om te gaan.

Nuance 6: Het nieuwe stelsel heeft ook iets opgeleverd
Door het nieuwe stelsel is de focus op doelmatigheid vergroot en zijn wachtlijsten verkleind. Ook is er meer ruimte voor  ondernemerschap. Het laat zich nog onvoldoende zien in de cijfers maar dat zou in de komende jaren wel moeten gaan gebeuren.

Is er dus niets aan de hand?
Het feit dat er nuances zijn op simpele stellingen betekent nog niet dat alles koek en ei is. De overschrijding van het zorgbudget is al jarenlang het financiële zorgenkindje van Nederland. Ergens komt er een moment dat de grenzen bereikt zijn. Er is dus nog werk aan de winkel. Dit jaar zullen verzekeraars eindelijk moeten laten zien dat ze scherp kunnen inkopen. In de ziekenhuiswereld zijn nog forse winsten te behalen op onder meer het doelmatig gebruik van ruimte en vastgoed. En als een ziekenhuis echt faalt moet het kunnen worden overgenomen door succesvolle buitenlandse ketens. De trend van medicalisering en ongebreidelde groei van de geestelijke gezondheidszorg moet worden geremd. De rode loper moet worden uitgerold voor private initiatieven in de langdurige zorg en – tot slot - de administratieve lasten moeten nu echt eens dalen.

Het praten over dergelijke verbeteringen is echter een veel zinniger discours dan het verdedigen van platte stellingen over zorgpremies en pakketten.

Marcel Canoy, hoofdeconoom Ecorys en hoogleraar zorgeconomie Universiteit van Tilburg.