Daar gaan we weer, dacht ik.
Waarom ooit lantaarnpalen uitgekozen zijn om de angst voor decentralisatie te symboliseren, zal wel altijd een raadsel blijven. Lantaarnpalen zijn immers zo ongeveer het laatste waar dit land een tekort aan heeft. Maar over de intentie van de lantaarnpalenvrezers hoeft geen misverstand te bestaan. Of we even willen noteren dat het gemeentelijke verstand niet veel verder reikt dan het plaatsen van lantaarnpalen!
Angst voor lantaarnpalen bleek in het verleden volkomen misplaatst
Historisch bewijs voor deze stelling is er overigens niet. Het argument werd voor het eerst ten tonele gevoerd toen halverwege de jaren tachtig de eerste grote decentralisatie werd afgekondigd. De toenmalige minister van WVC, Elco Brinkman, zette een streep door alle landelijke subsidieregelingen met betrekking tot het brede sociaal-cultureel werk. Gemeenten kunnen dat veel beter, meende hij, waarna alle landelijke organisaties hem met lantaarnpalen om de oren sloegen. Volkomen misplaatst, bleek een paar jaar later. Vrijwel alle gemeenten hadden de bezuinigingen over de hele linie gecompenseerd.
De lantaarnpalen kwamen ook weer opdraven toen in 2007 de Wmo werd ingevoerd en de huishoudelijke zorg door de gemeente moest worden geregeld. Uit de evaluatie na een paar jaar werd zonneklaar dat gemeenten – gegeven de bezuinigingen die met de decentralisatie gepaard gingen – het helemaal niet zo slecht hadden gedaan.
De belangstelling voor lantaarnpalen zal weer toenemen
En nu worden de lantaarnpalen opnieuw in stelling gebracht. Ik verwacht zelfs dat de belangstelling voor lantaarnpalen het komende jaar weer ouderwetse vormen zal aannemen. De jeugd-ggz’ers gaan daarin voorop. Zij stellen onomwonden dat gemeenteambtenaren straks hoogst persoonlijk gaan besluiten of ‘uw kind’ hulp nodig heeft. Zij brengen zonder blikken en blozen kinderen ten tonele die dadelijk geen of te laat hulp zullen krijgen. Zij menen dat zorg voor kinderen een ‘verzekerd’ recht moet zijn, daardoor moet de jeugd-ggz niet door de gemeenten maar via de zorgverzekeringswet betaald blijven worden. Meer dan 60.000 mensen hebben inmiddels een petitie ondertekend waarin zij de regering oproepen op haar rampzalige schreden terug te keren.
Geen zielige bezuinigingsslachtoffers, maar angstige professionals
Wat we echter uit de lantaarnpalengeschiedenis kunnen leren, is dat het in deze discussies niet zozeer om zielige bezuinigingsslachtoffers gaat, maar om angstige professionals en zich schrap zettende belangenorganisaties. Zij voelen zich in hun autonomie aangetast en laten zich vervolgens van hun slechtste kant zien. Dat een op de zeven kinderen in Nederland een toegangsbewijs heeft voor jeugdzorg of passend onderwijs, is voor hen geen serieus gespreksonderwerp. Dat de kosten van de jeugd-ggz de afgelopen tien jaar verdubbeld zijn, zien ze niet als hun probleem. Dat ze liever rechtstreeks declareren bij de zorgverzekeraars voor nogal eens te gemakkelijk gestelde diagnoses en te snel op gang gebrachte specialistische zorg, mag niet gezegd worden. Dat ze liever baas in eigen professioneel huis blijven dan in de democratische gemeentelijke arena met andere professionals de zorg daadwerkelijk te vernieuwen, durven ze niet hardop te zeggen.
Nee, zij spreken liever over lantaarnpalen.
Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en publicist.
www.josvdlans.nl en @josvanderlans.
Dit artikel verscheen als columnn in het gisteren verschenen Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.