Dat de vergrijzing langzaam maar zeker als een enorme stormwals op ons afkomt vinden de meeste politici geen interessant onderwerp. Tijdens de provinciale verkiezingen was dit geen thema. De komende tsunami van problemen in onze samenleving die hiermee te maken heeft, wordt massaal genegeerd. Over culturele feestjes en topsportvoorzieningen werden bijvoorbeeld in Noord-Brabant heftiger discussies gevoerd dan over de vraag hoe we ook in de toekomst gelukkig ouder kunnen worden. Deze provinciale politici lijken zich meer zorgen te maken over de megastallen voor koeien dan de toekomstige megazorgen van de ouderen.
De politiek weet weinig van ouderen
Wat weten zij eigenlijk van de opvattingen van 55-plussers? Weten zij wat voor 75-plussers belangrijk is? Weten zij hoe medioren en senioren tegen hun beleid aankijken? Waarschijnlijk niet, ook al omdat in het meeste opinieonderzoek de ouderen een onderbelichte groep vormen. De gegevens van de Senioren Barometer, een jaarlijks onderzoek onder 55-plussers op mijn initiatief, laten zien wat ouderen werkelijk vinden. Uit het recent afgesloten onderzoek met de Seniorenbarometer onder ruim twaalfhonderd 55-plussers blijkt dat meer dan de helft zich helemaal niet of nauwelijks vertegenwoordigd voelt door de huidige regering. Het rapportcijfer voor het regeringsbeleid is een magere 5.5. Maar net voldoende dus. Over geen enkel onderdeel van het regeringsbeleid zijn 55-plussers echt tevreden. 55-plussers zijn het meest ontevreden over integratie en immigratie, criminaliteitsbeleid, openbare veiligheid, sociale zekerheid, en voorzieningen voor zorg en welzijn. Meer dan de helft van hen is ontevreden tot zeer ontevreden over al deze onderwerpen.
De 55-plussers geven in de Senioren Barometer heel duidelijk aan wat de regering beter zou moeten doen. Er moet van hen vooral meer prioriteit komen voor aan betere ouderenzorg (59 procent noemt dit), bestrijding van de criminaliteit (52 procent), het aanpakken van topinkomens (46 procent) en het verbeteren van normen en waarden (35 procent). Om de komende vergrijzingsproblemen aan te pakken moeten provincie en landelijke overheid volgens de 55-plussers vooral investeren in meer personeel in de zorg, het verbeteren van de kwaliteit van de zorg, het versterken van de thuiszorg en in goed openbaar vervoer. Dat betekent dat provincies ook zouden moeten investeren in kenniscentra waar innovatieve concepten voor zorg en welzijn kunnen worden ontwikkeld, bijvoorbeeld op het terrein van ouderen- en familiezorg.
De vergrijzing heeft belangrijke implicaties
Als je naar deze cijfers kijkt is het geen wonder dat een nieuwe partij als 50plus het zo goed doet bij de verkiezingen. Dat zou een signaal moeten zijn voor de gevestigde partijen. De vergrijzing heeft belangrijke implicaties voor de toekomst waar ook in het provinciale beleid rekening mee gehouden moet worden. Bijvoorbeeld, heel praktisch, hoe kunnen we voorkomen dat het aantal ongevallen door het toenemen van langzame autootjes, scootmobielen en snelle elektrische fietsen zal vertienvoudigen? Vooral in kleine dorpskernen en op het platteland zien we dat in steeds meer plaatsen basisvoorzieningen zoals winkels en vervoer wegvallen. Moeten de daar overblijvende ouderen blijven schuilen in hun huizen, en als ze hulp nodig hebben die inroepen via een ICT-verbinding?
De Brabantse commissaris van de koningin Wim van de Donk waarschuwt voor het gevaar van sociale afbraak. Past dat bij een beleid waarin gekort wordt op groepen die sociale verbanden in stand proberen te houden, zoals de ouderenorganisaties? Wie zorgt ervoor dat de culturele intelligentie in onze samenleving toeneemt, om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat aan de stijgende zorgvraag van allochtone ouderen op een passende manier tegemoet kan worden gekomen? Informele mantelzorg, vaak door de kinderen, bespaart heel veel geld. De provincies kunnen veel betekenen voor ouderen door projecten op deze terreinen te blijven stimuleren.
Zorg dat de problemen oplosbaar blijven
Voor een doelmatige en efficiënte inzet van projectgeld is echter ook nodig dat er een stabiele infrastructuur is en blijft. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om een gecoördineerd netwerk van ouderenorganisaties die voor de uitvoering zorgen, gekoppeld aan een of meer kennisinstituten die kennis en innovatie verzorgen. De megaproblemen van vergrijzing vereisen innovatieve oplossingen, vernieuwing en het vasthouden van kennis en krachten. Pas als we ophouden met het negeren van de gevolgen van de vergrijzing kan de tsunami de vorm aan gaan nemen van een aangenaam voorjaarsbriesje.
René Schalk is bijzonder hoogleraar ouderenbeleid (Universiteit Tilburg). Meer informatie over de Seniorenbarometer op seniorenbarometer.nl.