Nationaal laboratorium ‘Schuldhulpverlening anders!’

Op zoek naar onorthodoxe oplossingen voor onbetaalde rekeningen

We raken massaal in de schulden. Ruim 2 miljoen Nederlandse huishoudens kampen met betalingsachterstanden. Het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening verdubbelde sinds het begin van de crisis tot 89.000. Steeds meer mensen komen er financieel niet meer uit. De gevolgen zijn schrijnend; van sociale en psychische problemen tot mishandeling of dakloosheid.

De schuldhulpverlening is tegen deze stortvloed niet meer opgewassen; het is dweilen met de kraan open. Wat moeten we met een systeem dat schuldenaars jarenlang in zijn greep houdt, maar vaak niet verder helpt, niet versterkt of ondersteunt? Welke mogelijkheden zijn er voor een maatschappelijke cultuuromslag in hoe we met schulden omgaan? En ‘schuld’, wat is dat eigenlijk? Moet het systeem om? Kan het anders, beter? Hoe dan?

Eropaf! en Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken nodigen u uit voor het 'Nationaal laboratorium Schuldhulpverlening anders!' op 30 oktober 2014.

Programma

10:00 Opening door wijktheater STUT

10:15 Emma Brunt, journaliste/publiciste (o.a. De Groene) en ervaringsdeskundige.
Lees hier haar Armoededossier.

10:30 Een menselijkere en profijtelijkere schuldenaanpak - Marcel Canoy

11:00 Een steunende bank, opkopen van schulden – Pieter Hilhorst

11:30 Pleidooi voor een onorthodoxe schuldenbenadering - Lilian Linders

12:00 Lunch

13:00 Laboratorium naar keuze – bekijk het volledig programma hieronder.
In de laboratoria werken de deelnemers, op basis van door de inleiders geleverde ingrediënten, samen aan het bedenken van onorthodoxe oplossingen voor schulden. De resultaten smeden we aan het eind van de dag om tot een gezamenlijke agenda voor de toekomst.

15:00 Pauze

15:20 Agenda ‘Schuldhulpverlening Anders!’ - Manifest
Aan de hand van de resultaten uit de laboratoria maken we onder leiding van Pieter Hillhorst en Jos van der Lans een gezamenlijke agenda voor een fundamenteel andere aanpak van armoede en schulden. Deze agenda adresseren we aan politici en beleidsmakers, professionals en onszelf.

16:30 Netwerkborrel - Muzikale omlijsting door leden van Di Grine Hartzki

Laboratoria 

1. Cultuurverandering – Anders kijken naar schulden, maar hoe dan?
Inleiders: historicus
Erik Bähre (Universiteit Leiden) en Jelle van der Meer (journalist)
2. Gedragsverandering – De psychologie van schulden en schuldenaren
Inleiders:
Roeland van Geuns (Lector Armoede en participatie HvA en Mesis), Lilian Linders (Lector Beroepsinnovatie Social Work Fontys Hogeschool) en Jamal Mechbal (Je Eigen Stek en ervaringsdeskundige)
3. Aan den lijve – Weg uit de onmacht
Bruisend ervaringstheater met STUT en Emma Brunt (journaliste, publiciste en ervaringsdeskundige)

4. Kwijtschelding van schulden – De bank nieuwe stijl
Inleiders: Econoom Marcel Canoy (Ecorys), Harry Kruiter (IPW) en Jan Siebols (Vroeg Er op af Amsterdam en voormalig directeur Kredietbank)  

5. De uitweg – Stabiliseren, saneren of ………..?
Inleiders: Joke de Kock, voorzitter van de NVVK (brancheorganisatie voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren), Eelke Blokker (Instituut voor Publieke Waarden) en Christophe Geuskens (Welzijnsorganisatie DORAS
 en bestuurslid van Eropaf! Ondersteuning)
6. De uitsluiting voorbij - Ervaringsdeskundigen en vrijwilligers in schuldhulpverlening
Inleiders: Hans Krikke, directeur van SWSL, Sandra van der Wal (Buurtvereniging Holendrecht Amsterdam) en ervaringsdeskundigen uit Overvecht

7. Verantwoordelijke burgers – Financiële opvoeding
Inleiders: Tamara Madern (NIBUD) en Anna van der Schors (NIBUD), en Patricia Zebeda van de ONSBank en leerlingen/docenten van Pouwer school. Lees hier meer over financiële kennis en vaardigheden van basisschoolleerlingen.

8. Herstel en ondersteuning – Herstel van de relatie schuldeisers en schuldenaars
Lous Krechtig (Lectoraat Werken in justitieel kader HU), Gert-Jan Slump (Restorative Justice Nederland), Peter van Bergen (Over rood) en Marc Räkers (Eropaf!)
9. Het stelsel van schuldhulpverlening piept en kraakt – Hoe organiseer je verandering?
Met Nadja Jungmann (lector Schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht), Marijke Vos (voorzitter MOgroep) en politici.

Jaarboek Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken

Aanleiding voor het Nationaal laboratorium is het Jaarboek 2014 van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken: 'Verlossing van schuld en boete. Onorthodoxe oplossingen voor onbetaalde rekeningen'

Met bijdragen van deskundige economen, sociale wetenschappers en professionals: Nadja Jungmann, Roeland van Geuns, Marcel Canoy, Robin Fransman, Femmianne Bredewold, Marc Räkers, Lilian Linders, Stijn Verhagen, Rodrigo Fernandez, Anneke Menger, Jaap van Vliet, Erik Bähre, Jelle van der Meer, Tamara Madern, Anna van der Schorsen en Marc Anderson.

Meer over het Jaarboek 2014: Verlossing van schuld en boete
Aankondiging van het Jaarboek door Uitgeverij Van Gennep

Waar en wanneer?

Donderdag 30 oktober 2014
10 tot 17 uur
Theater Stefanus – Utrecht-Overvecht
€ 75,-- inclusief lunch en een exemplaar van het jaarboek. Meld u aan!

Dit artikel is 8859 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (9)

  1. Zit zelf diep in de schulden en kan dat boek echt niet betalen. Al die mooie wijsheden zullen de mensen die nu in de problemen zitten niet gaan helpen. Het is een acuut probleem en de “politiek” en de namen op het congres kennende , dat gaat allemaal veeeeeeeeeeel te lang duren. E zit geen oplossing bij/in.

  2. Ik wil mij graag opgeven voor deelname aan dit congres, ik ben werkzaam in stadsdeel Zuid van de gemeente Amsterdam op het thema armoede en schuldhulpverlening

    Groet Arjan Verweij

  3. Schuldhulpverlening – Anders?
    Een bijdrage aan het Nationaal laboratorium ‘Schuldhulpverlening Anders!’ op 30 oktober 2014 te Utrecht.

    In deze bijdrage wil ik ingaan op de onvoorziene en onbedoelde gevolgen van het beschermingsbewind in het veld van schuldhulpverlening. Deze zijn:
    1. Het beschermingsbewind is het ‘afvoerputje’ van de schuldhulpverlening.
    2. Het beschermingsbewind is een moderne vorm van disciplinering van de onderklasse.

    Het beschermingsbewind is het ‘afvoerputje’ van de schuldhulpverlening.
    Oorspronkelijk zijn de beschermingsmaatregelen in Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek (BW) bedoeld ter bescherming van personen die vanwege hun beperkingen of handicaps niet in staat zijn hun eigen belangen waar te nemen of goederen te beheren. De laatste jaren wordt het beschermingsbewind ook ingesteld voor personen met problematische schulden, zonder dat sprake is van een verstandelijke beperking of psychiatrische aandoening. Dit is met ingang van 1 januari 2014 formeel in de wet geregeld: het hebben van problematische schulden of verkwisting is een grond voor instelling van het beschermingsbewind.
    De vraag die ik stel: wat is nu de functie van het beschermingsbewind (op grond van problematische schulden of verkwisting) in de keten van schuldhulpverlening? Globaal kennen we: de gemeentelijke schuldhulpverlening (WGS; het zg. minnelijk traject); de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP; het zg. wettelijk traject). De derde tak is het BESCHERMINGSBEWIND.
    Er zijn twee redenen te noemen waarom het minnelijk traject en het wettelijk traject niet voldoen. De grote toeloop van aanmeldingen van personen met problematische schulden bij de gemeentelijke schuldhulpverlening: het aanbod schiet tekort voor de enorme groei van de vraag naar schuldhulpverlening. De tweede reden: personen met problematischer schulden die zich voor hulp aanmelden komen niet in aanmerking voor het minnelijk noch het wettelijk traject. Er worden (te hoge?) eisen gesteld aan de schuldenaren, waaraan men moet voldoen wil men in aanmerking komen voor het minnelijk traject en/of het wettelijk traject.
    In het zg. Tilburgs kwadrant wordt systematisch in beeld gebracht in welke gevallen het aangaan van een minnelijk traject niet zinvol is, gezien de voorwaarden die gesteld worden aan de schuldhulpverlening. Men onderscheidt: schulden die wel regelbaar zijn en die niet regelbaar zijn. Voorbeelden van niet regelbare schulden zijn CJIB-boetes en fraudeschulden. Ook wordt gekeken naar de persoon van de schuldenaar: deze is ‘geschikt’ voor een minnelijk traject, of deze is ‘niet geschikt’. Met geschikt wordt bedoeld: kan naar verwachting met succes een minnelijk en zo nodig een wettelijk traject doorlopen. Deze geschiktheid wordt beoordeeld aan de hand van twee zaken: de persoon in kwestie beschikt niet over de nodige vaardigheden en kennis om een minnelijk traject met succes af te kunnen ronden (niet-kunnen) of de persoon in kwestie is niet voldoende gemotiveerd om een schuldhulpverleningstraject met succes af te kunnen sluiten (niet-willen).
    Schematisch ziet dat er als volgt uit:

    Schuldenaar

    Schulden Wel regelbaar Niet regelbaar
    Wel regelbaar A B
    Niet regelbaar C D

    Personen die kunnen worden ingedeeld in de categorie B, C en D komen in aanmerking voor beschermingsbewind. Doel van het beschermingsbewind is dan het stabiliseren van de financiële huishouding (borging van ‘bed, bad en brood’) , het toe leiden naar reguliere schuldhulpverlening, bescherming tegen niet geoorloofde incassopraktijken, onterechte beslagen en executies.
    Op grond van empirisch onderzoek naar klantprofielen is een screeningsinstrument ontwikkeld: MESIS (Methodisch Screeningsinstrument Schulddienstverlening) . Met dit instrument wordt bij de aanvang van het schuldhulpverlening traject een schifting gemaakt tussen personen die wel worden toegelaten, en personen die daarvoor niet in aanmerking komen. Er vindt selectie aan de poort plaats. Wie niet in aanmerking komt wordt aan zijn lot overgelaten of doorverwezen naar beschermingsbewind. De ‘onoplosbare’ schuldensituaties en de gedragsproblematische schuldenaren, kortom de ‘moeilijke klanten’, komen in beschermingsbewind terecht.
    Op deze wijze wordt het beschermingsbewind het ‘afvoerputje’ van de schuldhulpverlening. Een onbedoeld en onvoorzien gevolg van de selectie aan de poort is de toename van de toeloop naar het beschermingsbewind . Bijgevolg worden gemeenten geconfronteerd met een groter beroep op de bijzondere bijstand voor de kosten van beschermingsbewind.

    Het beschermingsbewind is een moderne vorm van disciplinering van de onderklasse.
    Van oudsher kennen we in de ‘armenzorg’ de discussie tussen disciplinering en emancipatie. Veelal is sprake van een dubbele werking van beleid en maatregelen: zij hebben zowel een disciplinerende functie als een emancipatoire functie . In de praktijk van het beschermingsbewind doet zich dit dilemma ook voor.
    Het beschermingbewind krijgt steeds meer de functie van disciplinering, vooral in schuldenbewinden. Door middel van het budgetplan legt de bewindvoerder aan de rechthebbende op dat de regels die gelden in de burgermaatschappij moeten worden nagekomen. De rechthebbende heeft niet meer de vrije beschikking over zijn financiën; het beheer daarvan komt toe aan de bewindvoerder. De (betalings-)verplichtingen die voortvloeien uit de overeenkomsten welke de rechthebbende heeft met verhuurder, energiebedrijf, zorgverzekeraar, e.d. worden door de bewindvoerder nagekomen. Overeenkomsten die overigens in de meeste gevallen door rechthebbende zelf zijn afgesloten met de leveranciers. In schuldenbewinden heeft het juist daaraan ontbroken: het nakomen van overeengekomen verplichtingen.
    De functie bescherming enerzijds en de functie disciplinering anderzijds, zijn als het ware twee zijden van één medaille. Bij de ene persoon zal meer de nadruk liggen op bescherming, bij de ander meer op disciplinering. Voor de beeldvorming kan men zich een continuüm voorstellen met aan de ene kant bescherming en aan de andere kant disciplinering.

    Bescherming Disciplinering
    ———————————————————————————————————

    Aan de kant van bescherming kan men de personen plaatsen, die geen besef hebben van geld, financiën of persoonlijke administratie. Het beheer voor hen moet door een ander worden gedaan. Hierbij moet men denken aan personen met een matige of ernstige verstandelijke beperking, personen met dementie, personen met een ernstige psychiatrische stoornis.
    Aan de kant van disciplinering kan men personen plaatsen met (zeer) problematische schulden, die niet door de reguliere schuldhulpverlening worden geholpen. Populair gezegd: “zij mankeren niets tussen de oren”. Toch zijn gaandeweg steeds meer personen die tot deze categorie behoren in het beschermingsbewind terecht gekomen.
    Tussen de twee uitersten zijn personen te plaatsen in allerlei gradaties van verstandelijke beperking, psychiatrische beperking, beginnende dementie, allerlei vormen van verslaving, dak- en thuisloosheid, of combinaties van factoren of beperkingen. Waarbij in meer of mindere mate de nadruk ligt op bescherming en/of disciplinering. Twee zijden van dezelfde medaille: immers disciplinering (nakomen van betalingsverplichting) is tevens bescherming (voorkomen van huisuitzetting of afsluiting van energie levering). Het klinkt wellicht paradoxaal, maar om de zelfredzaamheid en de maatschappelijke emancipatie en integratie te bevorderen is soms de disciplinering van het beschermingsbewind noodzakelijk. Het zelfstandig wonen van personen met een verstandelijke of psychische beperking is in veel gevallen niet mogelijk zonder het beschermingsbewind.
    Disciplinering staat haaks op de ideologie van de ‘participatiesamenleving’. De zelfredzaamheid van personen moet worden bevorderd evenals het volwaardig meedoen in de samenleving en eigen verantwoordelijkheid. Het beschermingsbewind ontneemt aan personen juist hun zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid.

    André Leijssen,
    Leijssen Bewindvoeringen B.V.
    Eindhoven, september 2014.

  4. Graag ben ik bij het congres aanwezig als mijn agenda het toelaat. Is er een optie studentenkorting? mvg, A. Rutten

  5. Geldt deze cursusdag ook als PE- punt voor beschermingsbewindvoering?
    Groeten, Joke

  6. Ik bedank na 8 jaar stadsgeldbeheer die mij de mogelijkheid gaf om mezelf op de rails te zetten met (nu) victas. 100.000 schuld en nu vry,maar ga telebankieren! Jee dat gaat fout kwestie van tyd. Verslaving is hardnekkig en ja gewerkt heb ik en nog steeds ,dus geen stigma aub. Als ik om me heen kijk! A U B kijk uit! er gaat niks boven een huis en een gevulde koelkast. Succes voor zij die het nodig hebben

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.