In de wereld van zorg en welzijn staat de populariteit van outreachend werken haaks op de huidige stilte over en de beperkte waardering voor het ambulant jongerenwerk. Waarom? Is er soms te weinig over bekend? Het doel van een onderzoek van Youth Spot naar deze werksoort is dan ook om de effecten ervan beter inzichtelijk te maken.
Methoden van onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd in vijf praktijken van ambulant jongerenwerk in Amsterdam. Voor het beschrijven daarvan werd gebruik gemaakt van de zogenoemde ‘Praktijkbeschrijving’, waarmee tot de bodem wordt uitgezocht wat er in de betreffende praktijk gebeurt. De uitkomsten zijn gebaseerd op een combinatie van documentanalyse, observaties, diepte-interviews, registratiegegevens, vragenlijsten, focusgroepen en literatuuronderzoek. Er zijn interviews gehouden met de jongeren, jongerenwerkers en beleidsmedewerkers.
Verantwoordelijk voor eigen leven
Ambulant jongerenwerkers hebben de opdracht om jongeren te binden aan de samenleving en ze te leren om verantwoordelijkheid te dragen voor het eigen leven. De jongerenwerkers ondersteunen jongeren bij het oplossen van problemen of bij het organiseren van activiteiten en projecten. Ze geven jongeren een ’duwtje in de rug’, maar uiteindelijk moeten die het zelf doen. De doelgroep van het ambulant jongerenwerk zijn jongeren in de leeftijd van 10 tot en met 23 jaar met een lagere opleiding. Jongerenwerkers zoeken de jongeren op in de omgevingen waarin zij hun vrije tijd doorbrengen. Zij onderzoeken hoe zij hen kunnen activeren, welke obstakels er zijn en hoe deze uit de weg te ruimen.
Anders dan straatcoaches spreken ambulante jongerenwerkers jongeren niet aan vanuit het oogpunt van overlast en handhaving, maar vanuit hun leefwereld en eigen doelen. Dat laatste beschouwen beleidsmedewerkers vaak als de kracht van het dit werk.
Effecten ambulant jongerenwerk
Van in totaal 119 jongeren zijn vragenlijsten afgenomen, waarvan 53 met jongeren die gebruik maken van ambulant jongerenwerk en 66 met jongeren die in dezelfde buurt verblijven maar daar geen gebruik van maken. 45 Procent van de gebruikers zegt sociaal-communicatieve vaardigheden te leren, tegenover 28 procent van degenen die niet met ambulant jongerenwerkers te maken hebben. 42 Procent vindt via het ambulant jongerenwerk een zinvolle vrijetijdsbesteding, bij de ‘niet-gebruikers’ is dat slechts 11 procent. 30 Procent van de deelnemers van deze werksoort leert beter organiseren tegenover 9 procent van de niet-deelnemers.
Ambulant jongerenwerk zorgt er ook voor dat jongeren ontdekken wat ze leuk vinden om te doen: 25 procent versus 7 procent van de niet-deelnemende jongeren. Ook aan het zelfvertrouwen dragen deze jongerenwerkers bij: 36 procent leert beter eigen problemen oplossen en 28 procent van de jongeren krijgt meer zelfvertrouwen. Dit doet het ambulant jongerenwerk overigens niet beter dan de vertrouwenspersonen (in driekwart van de gevallen de ouders) van niet-deelnemers. Dat laatste geldt ook voor het verminderen van overlastgevend gedrag. Het gemiddelde cijfer dat jongeren aan het ambulant jongerenwerk geven is een 8,5.
Methodische principes
Om meer inzicht in de werking en van ambulant jongerenwerk te krijgen heeft Youth Spot met behulp van de interviews de methodische principes beschreven. Deze geven richting aan het contact tussen beroepskracht en jongere. Het gaat om vijf methodische stappen: oriënteren, contact leggen, relatieopbouw, signaleren en perspectief bieden.
Van belang is de aanwezigheid van een ‘betekenisrelatie’ tussen de jongerenwerker en de jongere: dat is een relatie die het mogelijk maakt om erachter te komen wat de problemen en de behoeftes zijn. Daarnaast is het van belang om contact te maken met de belevingswereld, aansluiting te zoeken bij de omgeving van jongeren en ‘ruilmiddelen’ te bieden, bijvoorbeeld een uitnodiging om gebruik te maken van het aanbod in het jongerencentrum.
Pedagogische opdracht
Youth Spot keek ook naar de pedagogische opdracht van de ambulante jongerenwerkers, die zichzelf naar eigen zeggen als de ‘opvoeders van de wijk zien’. Daarin valt op dat ze graag een open gesprek aangaan met de jongere over zijn gedrag en toekomst, met de bedoeling bewustwording te creëren. De jongerenwerkers beschouwen de jongere als eigenaar van wat er gebeurt en erkennen en respecteren de jongere zoals hij of zij. Zo willen ze de negatieve spiraal van uitsluiting waar veel jongeren mee geconfronteerd doorbreken.
Randvoorwaarden
Tot slot hebben de onderzoekers ook de randvoorwaarden beschreven waar ambulant jongerenwerk aan moet voldoen voor het gewenste effect. Dit zijn: het hebben van toegang tot ruilmiddelen en de aanwezigheid van samenwerking met bijvoorbeeld politie, justitie en schuldhulpverlening, maar ook met buurtbewoners en ondernemers. De derde randvoorwaarde is het waarborgen van de veiligheid van de ambulant jongerenwerkers. De vierde het waarborgen van de kwaliteit van het jongerenwerk. ‘De combinatie van de methodische principes, de pedagogische opdracht en de randvoorwaarden zorgen dat ambulant jongerenwerk effectief is’, aldus Judith Metz, lector van Youth Spot. ‘Dit onderzoek maakt zichtbaar dat ambulant jongerenwerk een grote rol speelt in zowel de ontwikkeling van jongeren als de binding van jongeren aan de samenleving. De meerwaarde van ambulant jongerenwerk voor andere organisaties in jeugdzorg en jeugdwelzijn is dat zij goed is in het bereiken van jongeren, informatie en advies geven, en het doorgeleiden naar voorzieningen zoals school, vrije tijd, school of hulpverlening. Ambulante jongerenwerkers bereiken daarbij ook de jongeren die uitgevallen zijn.’
Methodiekbeschrijving
De resultaten van het onderzoek vormen de basis van een methodiekbeschrijving voor ambulant jongerenwerk, die in deze maand verschijnt (zie onder). Ook wordt de methodiekbeschrijving aangeboden aan de databank van het Nederland Jeugdinstituut (NJi). Opleidingen gaan deze gebruiken voor volgende generaties jongerenwerkers.
Download de HvA-onderzoeksrapportage ‘Wij zijn de brug naar zelf aan de slag gaan’ .