Zo kun je sociale spanningen in wijken voor zijn

Sociale spanningen in buurten en wijken zijn van alle tijden. Toch kan het aannemen van een kopje kop thee bij iemand thuis, het samen een plan maken voor de speeltuin of het achterwege laten van ‘etnisch labelen’ al veel verschil maken. Tien tips voor professionals om sociale onrust te voorkomen.

Het afgelopen jaar maakten medewerkers van gemeenten, welzijnsorganisaties, woningcorporaties en politie in het kader van een leerkring een rondwandeling door wijken die te maken hebben gehad met verschillende sociale spanningen. Onder leiding van een wijkprofessional bezochten zij Kanaleneiland in Utrecht, de Schilderswijk in Den Haag en Katendrecht in Rotterdam. Zij spraken met elkaar en met experts over ‘het cement van de wijk’, over culturele verschillen, ‘thuisgevoel’ en over betrouwbare signaleringsnetwerken voor sentimenten en mogelijke spanningen. Gezamenlijk kwamen zij tot tien aanbevelingen om sociale spanningen in wijken te voorkomen.

1. Verdiep je in de geschiedenis van de wijk

Om meer te weten te komen over spanningen in een specifieke wijk en de sentimenten die er leven, is het goed je te verdiepen in de geschiedenis van die wijk. Welke spanningen hebben er eerder gespeeld? Tussen welke groepen? Wat is het DNA van de wijk? Zijn bewoners gewend aan nieuwkomers, bijvoorbeeld Oost-Europeanen of asielzoekers? En hoe is dat toen gegaan? Zie ook: Handreiking Voorkomen van Sociale Spanningen en Bouwstenen voor Sociale Stabiliteit.

2. Geef bewoners het gevoel van grip en vertrouwen terug

Spanningen en irritaties ontstaan op het moment dat bewoners het gevoel hebben dat ze geen grip hebben op de situatie en zij zich niet in staat voelen om er effectief iets aan te doen, of niet het vertrouwen hebben dat lokale professionals er iets aan kunnen doen. Voorbeelden van manieren om bewoners meer in contact met elkaar te laten komen op wijk- en buurtniveau zijn Galerijgesprekken, Burenbemiddeling en Het Buurtpraktijkteam.

3. Waardeer informele ontmoetingen rondom een gemeenschappelijke belang

Om spanningen in wijken te voorkomen, moeten mensen elkaar kennen en bij voorkeur ook een beetje begrijpen. Dit kan het best op een informele manier, bijvoorbeeld door ontmoetingen rondom een gemeenschappelijke belang, zoals een plan voor een speeltuin of een whatsapp buurtgroep. Top-down ontmoetingen creëren om mensen elkaar te laten begrijpen, werken meestal juist averechts bij het voorkomen van spanningen.

4. Maak contact met zelforganisaties, bewoners en sleutelfiguren

Het is voor het signaleringsnetwerk in de wijk belangrijk contacten te leggen met zelforganisaties, bewoners en sleutelfiguren. Dit moet gedaan worden in rustige periodes en niet alleen als er al iets mis is. Onderhoud de contacten duurzaam op een informele manier, bijvoorbeeld bij informele gezamenlijke maaltijden. Een goed voorbeeld is ook het project Bondgenoten. In het begin veel investeren in vertrouwensrelaties in de wijk, bespaart veel tijd op de lange termijn.

5. Geef verbindende professionals en vrijwilligers in de wijk voldoende ruimte

De verbindende professionals in de wijk, zoals wijkagent, de sleutelfiguur, de bewoner die zich als vrijwilliger voor zijn buurt wil inzetten, de huismeester, hebben ruimte nodig om hun verbindende rol goed in te vullen. Overvraag vrijwilligers en sleutelfiguren niet en houd hen gemotiveerd door ze soms ook te compenseren ook al zijn zij vrijwillig gestart. Een mooie verbindende rol van vrijwilligers in de wijk zien we in het project Schilderswijk Moeders.

6. Realiseer je wat je eigen, gekleurde opvattingen zijn

Iedereen heeft bepaalde cultureel bepaalde vooroordelen. Een goed begin en onderhoud van de relatie met bewoners is voor professionals ook heel belangrijk met het oog op mogelijk lastige gesprekken later, bijvoorbeeld over verhuizingen of sloop in de wijk. Het aannemen van een aangeboden kop thee bij iemand thuis kan dan al heel veel verschil maken in het winnen van vertrouwen, net als persoonlijk contact in plaats van een brief.

7. Heb aandacht voor het thuisgevoel

Spanningen gaan ook over ‘je thuis voelen’ of ‘thuishoren’. Thuis voelen heeft betrekking op een individueel gevoel en thuishoren op wat anderen vinden, het gaat altijd om verschillende leefstijlen in de wijk of buurt, waardoor een gebrek aan (h)erkenning ontstaat. Let erop dat gerichte subsidies voor specifieke groepen in de wijk ook het thuisgevoel van andere bewoners in de wijk onder druk kunnen zetten.

8. Spreek omgangsregels af in gebieden waar potentieel spanningen kunnen ontstaan

In het Utrechtse Kanaleneiland deed men dit met het programma ‘De vreedzame wijk’ voor een speelplaats samen met de buurtbewoners. Op zulke plekken zijn ook mensen aangewezen als ‘bemiddelaars’.

9. Bundel buurtbewoners in een netwerk

Om sociale spanningen rondom de komst van verwarde personen in de wijk te verminderen proberen sommige gemeenten via een netwerk mensen in een buurt te bundelen zoals in Keyring Networks. Het gaat erom dat deze zelfstandig wonende, kwetsbare mensen hun vaardigheden en talenten in dit netwerk delen met de anderen. Bij het netwerk hoort een vrijwilliger die de netwerkleden regelmatig ziet en de onderlinge samenwerking stimuleert. Het doel is de levenskwaliteit van kwetsbare mensen in het netwerk te verhogen.

10. Wees je bewust van het nationale ‘etnisch labelen’

Om sociale spanningen te voorkomen moeten we ook in ons taalgebruik het ‘cement van de wijk’ vormen. Zo liet Corina Duijndam zien dat het in Nederland gebruikelijk is om zowel in beleidstaal als in taalgebruik in de media specifiek etnisch te labelen. We kunnen op dit punt bijvoorbeeld van Frankrijk leren omdat het taalgebruik daar inclusiever is.

Femke Bax is bij projectleider bij Platform31. Dit artikel verscheen in aangepaste vorm op www.platform31. De Leerkring Sociale Spanningen in de Wijk werd georganiseerd door Platform31 en het CCV.

Foto: Ayana T. Miller (Flickr Creative Commons)