De laatste weken ben ik een aantal keren door journalisten, studenten en andere geïnteresseerden benaderd met vragen over de explosieve scheiding van Amber Heard en Johnny Depp. Twee vragen kwamen steeds terug: is deze zaak over het algemeen goed voor de aandacht voor huiselijk geweld in ons land? En meer specifiek: helpt deze zaak om huiselijk geweld waarvan mannen het slachtoffer worden beter in het vizier te krijgen?
Laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen: ik geloof niet dat het mediacircus dat rond deze echtscheiding is ontstaan, een gunstige invloed heeft op slachtoffers en plegers hier te lande in die zin dat ze zich aangesproken voelen om hulp te zoeken bij problemen thuis. Daarvoor is het allemaal te extreem: het gaat om beroemde mensen met grote belangen. Ze verdienen in de filmindustrie niet alleen hun brood met hun acteertalent, maar ook met hun reputaties.
Over en weer respect
Door over en weer met modder te smijten – ik zal de lezer de vuige details van bepoepte bedden verder besparen, maar verwijs graag naar de inmiddels aangemaakte pagina op Wikipedia – is het ongetwijfeld lastig geworden om hen nog te casten voor nieuwe filmprojecten. Wie geregeld de beelden uit de rechtszaal tot zich heeft genomen, kan zich Depp waarschijnlijk moeilijk opnieuw voorstellen in de rol van de onverschrokken Captain Jack Sparrow in Pirates of the Carribean.
Voor mannen is het niet altijd makkelijk om zich als slachtoffer van huiselijk geweld te presenteren
Als er al iets te leren valt uit deze soap, dan is het vooral hoe een scheiding er niet uit moet zien. Het klinkt wellicht vreemd, maar eigenlijk moet je een goede relatie hebben om ook een goede scheiding te kunnen krijgen. Je gaat niet meer met elkaar door, beiden slaan (ongewild) een ander pad in, maar dat van elkaar losmaken gaat nu eenmaal een stuk soepeler als er over en weer respect is, ondanks de onvermijdelijke pijn en verdriet.
Welles-nietes over gebruik van geweld
Depp en Heard betichten elkaar over en weer van geweldgebruik en zij ontkennen elkaars beschuldigingen. Dit welles-nietesspelletje houdt de wereld al enkele weken bezig. Ook nu vraag ik me weer af of deze casus daadwerkelijk iets betekent voor de empowerment van mannelijke slachtoffers in ons land.
Hoewel cijfers laten zien dat slachtofferschap van vrouwen structureel oververtegenwoordigd is, is het een onmiskenbaar feit dat mannen desalniettemin ook slachtoffer kunnen worden van dit geweld. Voor mannen is het echter lang niet altijd makkelijk om zich als slachtoffer van huiselijk geweld te presenteren. Ze worden niet altijd geloofd, omdat in eerste aanleg toch aan vrouwelijke slachtoffers wordt gedacht. Het claimen van slachtofferschap kan dan tot gevolg hebben dat aan de mannelijkheid van het slachtoffer getwijfeld wordt, want een beetje vent laat zich immers niet slaan.
Als buitenstaander weet je niets
Dat laatste lijkt bij Depp niet te spelen. Daar zien we wel een ander fenomeen dat zich vaak voordoet bij mannen die zeggen thuis met geweld te maken te hebben. Depp is fysiek groter en sterker dan Heard. Ook in de filmindustrie straalt zijn ster feller dan die van zijn ex-vrouw. Critici vragen zich dan ook af hoe reëel het is, dat een man van zijn statuur zich zou hebben laten mishandelen door zijn vrouw.
Dat van de fysieke en carrièrematige overmacht van Depp is ongetwijfeld waar, maar het lastige van huiselijk geweld is, dat je als buitenstaander vaak niet goed weet hoe intern de emotionele en psychische verhoudingen liggen. Ik ben er niet bij geweest en kan er verder geen zinnig woord over zeggen over wat er zich, wat geweld betreft, tussen die twee allemaal heeft afgespeeld en of een van de echtelieden daarin de overhand had. Maar het is theoretisch niet uit te sluiten dat ook hij klappen heeft gehad.
Gevallen sterren in trieste zaak
Los van al het spektakel is het bovenal een trieste zaak, die naar het nu uitziet alleen maar verliezers kent. Als een ster valt, mag je een wens doen, en uit menselijk oogpunt wens ik hen vooral dat de kwestie snel een andere wending neemt en dat zij op een meer positieve manier verder kunnen met hun leven. Maar met een blik op de cijfers – huiselijk geweld is de meest voorkomende vorm van geweld in onze samenleving – blijf ik het toch gek vinden dat we een beroep zouden moeten doen op dit sterrenkoppel om in Nederland aandacht te vragen voor deze problematiek.
Janine Janssen is hoofd onderzoek van het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld van de nationale politie, lector Veiligheid in Afhankelijkheidsrelaties aan Avans Hogeschool en de Politieacademie en bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit.