Vechtsport verleidt jongeren tot het maken van positieve keuzes

Vechtsport heeft potentie voor jongeren in achterstandssituaties. Vechtsportscholen bieden hen de kans om positieve ervaringen op te doen, die zij niet (genoeg) krijgen in het leven thuis, op school of op straat (Abdallah, 2017). Hierdoor ontwikkelen deze jongeren meer vertrouwen in zichzelf, maar ook in hun omgeving. Randvoorwaarden zijn een veilig sportklimaat en een pedagogisch bekwame trainer.

Wij onderzochten wat maakt dat vechtsport deze jongeren raakt en wat ze ervan leren.

Les 1. Werken aan relaties: vechtsport als tweede thuis

Jongeren omschrijven de sportschool als hun thuis waarin de trainers voor hen als grote broers en zussen zijn. Ze voelen zich er gesteund en identificeren zich met de sportschoolcultuur.

Een ervaren en deskundige trainer betekent veel voor hen. Hij is hun rolmodel en vertrouwenspersoon die hen ook begeleidt bij belangrijke momenten in hun leven buiten de vechtsportcontext, bijvoorbeeld bij hun schoolkeuze. De trainer blijkt jongeren daar te raken waar andere opvoeders niet meer in staat zijn om tot hen door te dringen.

Soms is de interactie echter eenzijdig gericht op de sporttechniek en prestatie en komen andere aspiraties niet aan bod. Door de belangrijke positie die jongeren hun trainer toedichten, bestaat dan de kans dat dit hen afhankelijk en dus kwetsbaar maakt als sporter en als mens. Een bredere identiteitsontwikkeling vergroot hun kansen en maakt hen maatschappelijk veerkrachtiger.

Les 2. Werken aan positieve emoties: het ervaren van succes

Succes ervaren is belangrijk voor een positieve identiteitsontwikkeling. In de vechtsport ervaar je succes door te winnen van jezelf en van een ander én door het gevoel ergens bij te horen. Een jeugdtrainer uit ons onderzoek vertelde dat hij tijdens de rondjes ‘spelboksen’ de jongeren elke training matcht met verschillende tegenstanders. Eén die beter, één die slechter en één die even goed is. Zo ervaart de jongere direct succes, maar ook erkenning én uitdaging in een training.

Veel jongeren vonden dat ze een goede training hadden gehad als het gelukt was om door te zetten of vol te houden bij een moeilijke oefening. De waardering en erkenning van de trainer is voor hen heel belangrijk.

Er wordt op de vechtssportschool ook over emoties, zowel positieve als negatieve, gesproken. De trainer zorgt voor een veilige omgeving waarin dit kan. Hij treedt corrigerend op als blijkt dat de manier van uiten van emoties niet wenselijk of zelfs destructief is.

Vechten buiten de vechtsportschool wordt bijvoorbeeld sterk afgekeurd en bestraft. De structuur die zo wordt gegeven is voor alle vechtende jongeren in de sportschool gelijk. Dit draagt bij aan het gevoel erbij te horen, wat een belangrijke succeservaring is.

Les 3. Werken aan aspiraties: reflecteren op eigen kansen en mogelijkheden

Veel jongeren willen de top in hun sport bereiken en zijn bereid daar hard voor te trainen. Omdat vechtsport intensief is, doorlopen ze vaak een fysieke ontwikkeling – meer spieren, minder vet – die kan bijdragen aan hun zelfvertrouwen en sportieve aspiraties. Ook het doorzetten en de trainingen volhouden, helpen.

De vechtsportschool en vooral de trainer spelen ook hier een grote rol. Een trainer die zelf zijn sporen heeft verdiend in de sport en die de jongeren inzicht geeft in hoe hij dit gedaan heeft, helpt hen te reflecteren op hun eigen kansen.

Hij motiveert en inspireert hen om zelf ook hard te werken voor hun doelen. Een succesvolle trainer of een succesvolle sportschool geeft de jongere het gevoel een redelijke kans te hebben op het behalen van eigen succes of doelen.

Les 4. Werken aan gedrag: jongeren verleiden tot andere keuzes

Vechtsportbeoefening motiveert op verschillende manieren tot gedragsverandering. Sportieve aspiraties kunnen er bijvoorbeeld toe leiden dat de jongere kiest voor een gezondere leefstijl of voor stoppen met geweldsuitoefening op straat of op school. Sportschool en trainers stimuleren de discipline die daarvoor nodig is.

Binnen de sportschool is vaak een duidelijke groepsidentiteit zichtbaar en voelbaar met daaraan verbonden omgangsrituelen. Jonge sporters conformeren zich naar het gewenste gedrag omdat zij de oudere jongeren – vaak de wedstrijdvechters – en de trainers respecteren en net als zij willen zijn. Daarnaast willen ze bij de groep horen. Ze gaan zich dus gedragen – performen – naar de waarden en omgangsregels van de sportschool.

Bovendien kan de trainer hen verleiden tot ander gedrag door ze op het juiste moment te triggeren. Bijvoorbeeld door een gesprek aan te gaan als hij doorheeft dat de jongere worstelt met een conflict op school of thuis. Dit kan de jongere helpen te reflecteren op de gevolgen van bepaald gedrag. Een luisterend oor op het juiste moment motiveert om in een volgende situatie positiever gedrag te laten zien.

Meer pedagogisch bewustzijn bij trainers nodig

Trainers hebben in de vechtsport een uiterst belangrijke rol, maar het ontbreekt hen vaak aan pedagogisch bewustzijn. Zij handelen vanuit een grote passie en eigen ervaring zonder zich bewust te zijn van de impact die ze hebben op jongeren.

De verwachting is dat met bewustwording veel winst is te behalen. Samen met andere trainers sparren over hun lessen en praten over de ontwikkeling van hun pupillen is een manier om aan reflectie te werken. Ook vechtsportopleidingen zouden meer aandacht moeten hebben voor pedagogisch bewustzijn.

Voor duurzame waarborging van de waarde van vechtsport voor alle jongeren moeten trainers ondersteund worden door andere trainers, sportpedagogen, vechtsportbonden en gemeenten.

Tara van den Berg en Maike Kooijmans werken bij Fontys Hogeschool Pedagogiek, respectievelijk als junior onderzoeker en lector Opvoeden voor de Toekomst. Minke van der Kooi is trainee bij Kenniscentrum Sport en Marian ter Haar werkt daar als staffunctionaris kwaliteit. Alle vier zijn lid van het Kennisnetwerk Vechtende Jongeren. In het decembernummer van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken staat een langere versie van dit artikel.

Foto: Fort George G. Meade Public Affairs Office (Flickr Creative Commons)