TSV 3 - najaar 2020

Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken NAJAAR 2020 nummer 3 15 salaris zijn basisbanen zeker niet gratis, onder meer door de kosten aan begeleiding; onderzocht moet worden of met een basisbaan het doel van de bijstand, namelijk burger- schap, dus echt meedoen in de samenleving, ook werkelijk gerealiseerd wordt. Andere professional Het nieuwe bijstand verlenenmet een breed repertoire aan inzet vraagt omandersoortige professionals. De wijk- team- en zorgmedewerkers zouden beter voor ogenmoeten hebben hoe belangrijk betaald en onbetaald werk is voor mensen, zoals dagbesteding of een basisbaan, en zouden daarnaar moeten kunnen handelen. Maar ook de bij- standsprofessionals mogen zichmeer over hun vak buigen. Vakkundig aan het werk is een programma van het minis- terie van Sociale Zaken en ZonMw dat daarin iets probeert te verbeteren. Een opleiding tot bijstandsprofessional, die nu grotendeels ontbreekt, zou een brede oriëntatiemoeten bieden opmeerdere levensdomeinen, zoals werk, welzijn, gezondheid, huiselijke problemen, coaching, en een brede opvatting over participatie. Zodat een bijstandsprofessio- nal niet meteenmensen doorverwijst naar weer een andere professional. Verschil kunnenmaken in benadering en behandeling van een bijstandsontvanger moet een kwali- teit zijn van de professional. Omwillekeur te voorkomen, is permanente intervisie en discussie wenselijkmet vak- genoten enmet demaatschappij over hoe en wanneer je verschil maakt. Ten slotte verdient deze professional een andere titel; ‘klantmanager’ is een verschrikkelijk woord − ‘klant’ klopt niet, en wat valt er te ‘managen’? Andere arbeidsmarkt Tot slot: in het beleid en de uitvoering wordt het probleem van non-participatie vooral bij de bijstandsontvangers gelegd. Maar het probleemén de oplossing liggen ook bij de arbeidsmarkt. Daar mag en kan het een en ander veran- deren ommeer mensen in te sluiten. In het voorgaande bepleiten we intensivering van de ondersteuning van de ‘kansarmen’, maar werkgevers en collega-werkenden kunnen daar ook een bijdrage aan leveren. Het is weinig zinvol ommensenmet achterstanden de arbeidsmarkt op en de samenleving in te duwen als ze daar meteen weer teruggeduwd worden. Efficiëntie in arbeidsorganisaties is een doel op zich gewor- den, alles is even lean &mean . De bijstand is voor werkge- vers een goedkope dumpplek voor permanent of tijdelijk overbodige krachten. Aan die afwenteling van kosten dient een einde te komen. Naast het terugdringen van flexibilise- ring zouden de sociale verzekeringen – arbeidsongeschikt- heid en werkloosheid –meer mensenmoeten insluiten, zodat ook werkgevers en werknemers verantwoordelijkheid dragen voor mensen die nu in de bijstand terechtkomen. Ons verzekeringsstelsel is inmiddels wel erg selectief geworden, waardoor de verantwoordelijkheid voor werk- lozen en zieken eenzijdig is terechtgekomen bij de overheid, waaronder de gemeenten. Een dergelijke terugwenteling van risico’s zou bedrijven kunnen stimulerenmeer te doen ommensen in dienst te nemen en te houden waar dat nu omeconomische redenen (even) niet vanzelfsprekend is. Sommige werkgevers laten zien dat dat kan. Als het distributiecentrumvoor baby- artikelenMamaloes in Brabant mensenmet beperkingen in dienst heeft, waaromzou Bol.comdat dan niet ook kunnen? Veel te winnen Johan hoeft niet meer naar zijn kamer op tweehoog; zijn ziekenhuisopname heeft ervoor gezorgd dat hij elders gelijkvloers kan wonen. Van de sociale dienst heeft hij niets gehoord. Het is waar, Johanmaakt weinig kans op betaald werk en ook een basisbaan zou weleens te hoog gegrepen kunnen zijn, maar hij kon wel uit z’n isolement gehaald worden en geholpen worden. De bijstand zou een vind- plaats moeten zijn voor gemeenten omhun burgers eerder en beter van dienst te zijn. Niet alle problemen zijn op te lossen en niet iedereen is gezond temaken, maar nu doen we veel te weinig. We geven geen of verkeerde aandacht aan bijna een half miljoenmensen die ook graagmet op- geheven hoofd deelnemen aan de samenleving. Het onder- liggendemensbeeld in de bijstand is te veel op wantrouwen gebaseerd, de aanpak is temager en te onpersoonlijk. Er is veel te winnen aan welzijn en gezondheid. Dat is goed voor mensen zelf én voor de samenleving. Een betere bijstand vereist grote investeringen zonder dat meetbaar zal zijn wat het rendement is in euro’s. Maar een samenle- ving die solidariteit voorstaat, kan de huidige verwaarlo- zing niet accepteren. Door de coronacrisis zal het aantal mensen in de bijstand snel groeien en dat maakt verande- ring des te urgenter. Bronnen • Arts, J., Looking presentable, feeling optimistic, performing potentiality. How recipients of Social Assistance in the Netherlands are ‘activated’ for the post-Fordist labour market. Proefschrift. Universiteit van Amsterdam, 2020 • Commissie Regulering van Werk (commissie-Borstlap), In wat voor land willen wij werken? Naar een nieuw ontwerp voor de regulering van werk , 2020 • Echtelt, P. van, e.a., Eindevaluatie van de Participatiewet . Den Haag: SCP, 2019 • Edzes, A., R. Muffels, M. Sanders, Een betere bijstand vergt aanpak met aandacht , 2020, www.socialevraagstukken.nl • Heekelaar, Martin, Welke re-integratiemiddelen krijgen gemeenten onder de Participatiewet? Bureau Berenschot, [z.j.] • Kremer, M., V. Lub, J. van der Meer, M. Ham, Meedoen in de bijstand , 2017, www.socialevraagstukken.nl/ • Lub, V., Participatie in de bijstand: wat leert de wetenschap? Rotterdam: Bureau voor sociale argumentatie, 2017 • SCP, Armoede in kaart 2019 , 2020, www.digitaal.scp.nl/ armoedeinkaart2019/ • WRR, Een werkend perspectief. Arbeidsparticipatie in de jaren ’90. Den Haag: WRR, 1990 • WRR, Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht . Den Haag: WRR, 2020 Monique Kremer is bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap. Jelle van der Meer is journalistiek onderzoeker. ‘Klantmanager’ is een verschrikkelijkwoord− ‘klant’ klopt niet, enwat valt er te ‘managen’?