Wie zijn de Facebookfans van de PVV?

Facebookfans van de PVV zijn niet de ‘verliezers’ van de globalisering. De meeste supporters hebben een beroepsopleiding voltooid en het werkeloosheidscijfer voor deze groep ligt niet significant hoger dan het landelijke gemiddelde. Wel is er onvrede en zijn er zorgen over Islam en Europa.

Nationaal populistische partijen (NPPs), zoals het Belgische Vlaams Belang, de Deense Volkspartij, het Franse Nationale Front, of de Noorse Vooruitgangspartij, hebben de afgelopen decennia in de meeste West-Europese landen aan aanhang gewonnen. De partijen zijn bijzonder succesvol bij Europese en nationale verkiezingen en hebben in enkele landen (bijvoorbeeld Italië, Nederland, Oostenrijk en Zwitserland) meegeregeerd met Christendemocratische, conservatieve en liberale partijen. Om meer over de aanhangers van NPPs te weten te komen heeft de Britse denktank Demos, onder leiding van Jamie Bartlett, in 2010 en 2011 een enquête onder meer dan 12.000 Facebookfans van deze partijen uitgevoerd. Deze enquête vormde de basis voor de bundel The New Face of Digital Populism, die in 2011 verscheen. Ter gelegenheid  van de Nederlandse verkiezingen die op 12 september aanstaande plaatsvinden heeft Demos een gedetailleerde studie van de Facebookfans van de PVV gemaakt. De resultaten van deze studie, getiteld Populism in Europe: The Netherlands, worden later vandaag (5 september) in De Balie bekend gemaakt, maar hier vindt u nu al een samenvatting van de belangrijkste bevindingen.

Het Demos-rapport presenteert de resultaten van een enquête afgenomen bij 335 Facebookfans van de PVV. Uiteraard kan de aanhang van de PVV niet adequaat worden begrepen door enkel  te kijken naar Facebook fans van de partij. Een belangrijk deel van PVV supporters is tenslotte niet actief op Facebook. Het Demos rapport beschrijft daarom de Facebook fans van de PVV – een belangrijke, maar specifieke, subgroep van het PVV electoraat.

Dit zijn de belangrijkste resultaten:

Meer mannen

Van de Facebookfans van de PVV is 77 procent man en 23 procent vrouw. Deze oververtegenwoordiging van mannen is ook terug te vinden bij andere NPPs in West-Europa.

30+ers

Verrassend is dat de Facebookfans van de PVV over het algemeen ouder zijn dan andere NPP supporters: 50 procent is ouder dan 30 jaar, vergeleken met gemiddeld 37 procent voor andere NPPs.

Geen ‘losers’

Facebookfans van de PVV zijn niet de ‘verliezers’ van de globalisering. De meeste supporters hebben een beroepsopleiding voltooid (37 procent MBO en 31 procent HBO) en het werkeloosheidscijfer voor deze groep ligt niet significant hoger dan het landelijke gemiddelde (11 procent tegenover 9 procent). Daarnaast is bijna een op de vier student. Deze grote hoeveelheid studenten, die niet bij andere NPPs wordt gevonden, kan waarschijnlijk verklaard worden door het feit dat Facebook gebruikers in Nederland relatief hoog opgeleid zijn.

Actieve types

Facebookfans van de PVV zijn actieve demonstranten en partijsupporters. De kans dat ze deel hebben genomen aan een demonstratie in de afgelopen maanden is groter dan voor een gemiddelde Nederlander (11 procent versus 4 procent) en 84 procent heeft op de PVV gestemd in de laatste verkiezingen.

Pessimisten

Facebookfans van de PVV zijn pessimistisch over de politiek. Slechts 28 procent is het eens met de stelling dat de politiek een effectieve manier is om te reageren op hun zorgen, vergeleken met een gemiddelde voor NNPs van 35 procent.  Ze zijn echter niet zo gedesillusioneerd dat ze niet gaan stemmen, slechts 13 procent was het eens met de stelling ‘het maakt niets uit op wie je stemt’. Dit is iets lager dan het NPP gemiddelde van 16 procent.

Weinig vertrouwen

Facebookfans van de PVV hebben geen vertrouwen in maatschappelijke en politieke instituties. Op een hele reeks van indicatoren scoorden aanhangers van de PVV lager dan het Nederlandse publiek. Dit patroon is ook zichtbaar in andere West-Europese landen.  Vooral het vertrouwen in de Europese Unie, de rechtspraak en religieuze instituties is laag in vergelijking met het Nederlandse gemiddelde. De recente vrijspraak van Wilders heeft het vertrouwen van de PVV aanhangers in het rechtssysteem echter iets verhoogd: 35 procent van de respondenten geeft aan hierdoor meer vertrouwen in het rechtssysteem te hebben gekregen.

Zorg over Islam

Facebookfans van de PVV maken zich voornamelijk zorgen over islamitisch fundamentalisme, immigratie en criminaliteit. Dit zijn dezelfde onderwerpen die ook bovenaan de prioriteitenlijst van de aanhangers van andere NPPs staan. Het islamitisch fundamentalisme wordt relatief vaak genoemd door de aanhangers van PVV: 39 procent van de Facebookfans van PVV noemt dit onderwerp, tegen 24 procent van de aanhangers van ander NPPs. Dit verschil is waarschijnlijk een reflectie van het belang dat Wilders hecht aan dit onderwerp.

EU Kritisch

Facebookfans van de PVV zijn bijzonder kritisch over de Europese Unie. Wanneer aan hen gevraagd wordt wat de Europese Unie voor hen betekend is de top vijf van de gegeven antwoorden door PVV supporters negatief. De meest voorkomende antwoorden zijn:  ‘zonde van het geld’ (68 procent), ‘niet genoeg controle bij de landsgrenzen’ (56 procent) en ‘verlies van de nationale cultuur en identiteit’ (52 procent).

Fans van Wilders

Desillusie met de gevestigde partijen en een geloof in de integriteit van Wilders zijn belangrijke factoren in het verklaren van de steun voor de PVV. Als door middel van een open vraag geïnformeerd wordt waarom men de PVV steunt, zijn aanhangers van de partij vaker dan aanhangers van andere NPPs van mening dat Wilders, in vergelijking met leiders van gevestigde partijen, eerlijk spreekt over moeilijke onderwerpen. Deze factoren worden even vaak genoemd als de Islam en immigratie.

Teleurgestelde vrouwen

Hoewel ze in de minderheid zijn, zijn vrouwen op een heleboel indicatoren meer gedesillusioneerd en gemotiveerd dan mannen. Zo demonstreren zij vaker, stemmen zij vaker op de PVV, noemen zij islamitisch fundamentalisme vaker als hun grootste zorg (57 procent van de vrouwen in vergelijking met 33 procent van de mannen), en zijn ze negatiever over de Europese Unie.

Conclusie

Hoewel de Facebookfans van de PVV op enkele punten verschillen van de aanhangers van andere NPPs die voor dit onderzoek zijn geënquêteerd, komen ze in meerdere opzichten overeen.  Ze zijn over het algemeen jong, man en gemotiveerd. Hoewel ze niet zo gedesillusioneerd zijn dat ze niet stemmen, hebben PVV supporters zich afgekeerd van de (gevestigde) politiek – dit ondanks het electorale succes van PVV en de beleidsimpact die Wilders heeft gehad door de gedoogsteun die hij aan het demissionair kabinet gaf. Nederland verschilt in dit opzicht dus nauwelijks van andere West-Europese landen en is, in tegenstelling tot wat commentatoren van eigen bodem een enkele keer lijken te geloven, niet the odd one out.

Sarah L. de Lange is universitair docente Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam en mede-auteur van het Demos rapport Populism in Europe: The Netherlands