Als het schuldenplafond in de VS niet verhoogd wordt vóór 2 augustus, kan het land failliet gaan. Dat is niet voor iedereen een rampscenario. Het kan veel Grieken die op straat demonstreren tegen de bezuinigingen nauwelijks schelen of hun land failliet gaat. En ook enkele Republikeinen in de Verenigde Staten slaan de waarschuwingen van de deskundigen in de wind en vinden een Amerikaans faillissement mogelijk een goede zaak.
Als het schuldenplafond niet wordt verhoogd, kan Amerika niet langer voldoen aan zijn financiële verplichtingen. Dit is al eens eerder gebeurd. In 1979 moesten de betalingen enkele dagen worden uitgesteld, omdat het Congres niet eerder tot overeenstemming kon komen over de verhoging van het plafond. Het kostte de overheid een smak geld, ook omdat de rente door deze onzekerheid werd verhoogd en geld lenen langdurig duurder werd.
Ieder congreslid doet wat goed is in de eigen ogen
De kredietbeoordelaar Moody’s zegt dat er 50 procent kans is dat Amerika zijn triple-A status zal verliezen omdat het Congres geen overeenstemming kan bereiken over het budget. Kredietbeoordelaars hebben steeds meer macht gekregen, omdat financiële instellingen (zoals pensioenfondsen) alleen geld mogen investeren in veilige beleggingen, met een triple-A status. De deadline van 2 augustus komt rap naderbij, maar het Amerikaanse Congres is tot op het bot verdeeld. Er is grote onenigheid over de vorm van de bezuinigingen of de wenselijkheid van belastingverhogingen. Diegenen die zijn verkozen als vertegenwoordigers van de Tea Party kunnen niet meegaan met belastingverhogingen. Dat zou hun achterban woedend maken. En de Democraten willen niet te rigoureus bezuinigen op de sociale zekerheid.
Met de verkiezingen voor de deur ontbreekt het aan politieke wil om er samen uit te komen. De polarisatie wordt verergerd door het gebrek aan partijdiscipline. Noch de republikeinse leiding, noch Obama geniet voldoende gezag in eigen gelederen om een patstelling te doorbreken. Ieder congreslid doet wat goed is in eigen ogen.
Technocratie is niet goed, maar te veel eigen gevoel ook niet
Enkele Republikeinen roepen dat een faillissement zo slecht niet is. Bijna 60 procent van de Amerikaanse burgers wil ook geen verhoging van het schuldenplafond en de
staatsschuld. Samen met de aanhangers van de Tea Party willen zij dat de overheid de hand op de knip houdt. De staatsschuld is flink toegenomen door de kostbare maatregelen om de economie te stimuleren en door de oorlog in Irak. Daarom lijkt een faillissement zo gek nog niet. Een congreslid uit Alabama zei dat Moody’s een faillissement positief zou moeten beoordelen, omdat het laat zien dat Amerika serieus zijn schulden wil verminderen. Anderen, onder wie de populaire Republikeinse presidentskandidaat Michele Bachmann, denken dat een faillissement ook na 2 augustus voorkomen kan worden door prioriteiten te stellen: betaal de schuldeisers, de salarissen voor militairen en de pensioenen. De rest is blijkbaar minder belangrijk.
Deskundigen uit de financiële en zakelijke wereld waarschuwen krachtig tegen een faillissement. Maar hun adviezen worden soms in de wind geslagen. Congreslid Steve King zei in de media dat zijn ervaringen als ‘Amerikaan, leider en vader’ hem voldoende inzicht gaven om zijn eigen oordeel te vellen. Dit wantrouwen tegen gevestigde instanties en deskundigen lijkt steeds groter te worden. Teveel vertrouwen op het oordeel van deskundigen kan leiden tot een technocratie, zoals ik eerder heb betoogd, maar politieke besluiten nemen op basis van eigen ervaringen en gevoel is ook gevaarlijk.
Het zal niet gemakkelijk zijn om een politieke weg te vinden uit deze impasse.
James Kennedy is hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Dit stuk verscheen eerder als column in Trouw op 16 juli.