Veel deelplatformen claimen een positieve sociale impact te hebben. Zo zegt spullendeelplatform Peerby dat zij het contact tussen buren bevordert en noemt Airbnb zijn eigen gebruikers een community. Positief gevolg van dit soort persoonlijk contact zou zijn dat het wederzijdse vooroordelen tussen groepen mensen tegengaat. Ofwel, een positieve ervaring met een lid van een groep kan ervoor zorgen dat we ons beeld van die ene persoon bijstellen, maar ook dat we positiever naar de groep kijken waartoe hij of zij behoort.
Wereld van vertrouwen?
Of dit echt zo werkt, onderzochten we bij Airbnb, een van de grootste en populairste deelplatforms Het verhuurplatform zegt een open community te willen zijn, dat ‘betekenisvolle en gedeelde ervaringen’ mogelijk maakt ‘tussen mensen uit alle delen van de wereld’ om hen ‘zo nader tot elkaar te brengen.’ Die community bestaat uit ‘miljoenen mensen, afkomstig uit vrijwel alle landen ter wereld’ en is ‘ongelooflijk’ divers.
En: ‘Met de Airbnb-community willen we een wereld creëren waarin mensen zich welkom en gerespecteerd voelen, ongeacht hun achtergrond of hoe ver ze van huis zijn. Hierbij gaan we uit van twee grondbeginselen die van toepassing zijn op zowel hosts als gasten: inclusiviteit en respect.’
Met een grootschalig online experiment keken we wat er van die grote woorden in de praktijk terechtkomt. We testten met name de hypothese dat mensen die accommodaties huren of verhuren via Airbnb meer vertrouwen koesteren in mensen uit andere landen. We zetten daarvoor een experiment op waaraan ruim drieduizend Airbnb-gebruikers deelnamen. De deelnemers speelden een spel aan de hand waarvan wij hun vertrouwen in andere personen hebben gemeten.
Geen bewijs voor Airbnb-claim
In het spel konden de deelnemers besluiten hoeveel punten zij wilden investeren in hun tegenspelers. De verstuurde punten werden door ons verdrievoudigd. De tegenspelers konden vervolgens punten terugsturen. De deelnemers die erop vertrouwden dat hun tegenspelers een groot aantal punten terug zouden sturen, konden hun eigen puntenaantal verhogen door veel punten naar hun tegenspelers te sturen. Het aantal punten dat zij aan het eind van het spel verzameld hadden, bepaalde of zij een cadeaubon konden winnen in een loterij.
We vonden geen bewijs voor de claim dat Airbnb de vooroordelen van zijn gebruikers vermindert
We onderzochten of deelnemers meer punten stuurden naar hun tegenspeler als zij via Airbnb ervaring hadden met het land van hun tegenspeler. We maten bijvoorbeeld of Canadese Airbnb-gasten meer vertrouwen hadden in Italiaanse Airbnb-verhuurders als zij eerder bij een Italiaanse verhuurder verbleven.
In tegenspraak met het gangbare optimistische narratief van de deelplatforms, vonden we niet dat Airbnb-gebruikers meer vertrouwen koesterden in mensen uit landen waar zij via het platform eerder ervaring mee hadden gehad. Canadezen die eerder bij Italiaanse verhuurders verbleven, hadden met andere woorden niet meer vertrouwen in Italiaanse verhuurders dan in verhuurders van een andere nationaliteit. We vonden geen bewijs voor de claim dat Airbnb de vooroordelen van zijn gebruikers vermindert.
Vooral oppervlakkig contact
Er zijn meerdere verklaringen voor deze bevinding. Uit eerder onderzoek blijkt dat intensiever contact voor een grotere verandering in vooroordelen zorgt dan oppervlakkig contact. Contact via Airbnb is eerder oppervlakkig dan intensief. Dat komt doordat sociale motieven weliswaar een rol spelen in de deeleconomie, maar dat gaat vooral op voor gratis platformen en veel minder voor betaalde platformen. Airbnb is een betaald platform, de huurders en verhuurders worden hoofdzakelijk gedreven door financiële redenen en zijn minder vaak op zoek naar intensief contact.
Ook is er op Airbnb telkens meer informatie beschikbaar over huurders en verhuurders, in de vorm van beoordelingen en onderscheidingen als ‘superhost.’ Dit zorgt ervoor dat gebruikers van het platform al veel over elkaar weten voordat ze elkaar ontmoeten. Dat maakt het contact minder risicovol en daardoor mogelijk minder intens.
Verder stijgt het aandeel Airbnb-verhuurders dat meerdere woningen verhuurt. Omdat deze professionele verhuurders niet op meerdere plekken tegelijk kunnen zijn, zullen zij minder tijd met hun huurders doorbrengen.
Niet minder vooroordelen, niet meer vertrouwen
Er is nog een laatste reden waarom huren en verhuren via Airbnb niet tot minder vooroordelen leidde. In ons experiment hebben we ervoor gekozen om combinaties van landen te gebruiken die veel voorkomen op Airbnb. Uit data van het platform bleek dat Canadese huurders vooral naar de Verenigde Staten en Italië reisden. In het experiment koppelden we Canadese huurders daarom aan verhuurders uit de VS en Italië.
Dit zorgde ervoor dat onze dataset voldoende huurders telde die ervaring hadden met de verhuurders uit de landen waaraan zij gekoppeld werden. Deze keuze zorgde ervoor dat de gekoppelde landen relatief veel op elkaar leken: alle landen in het onderzoek lagen in West-Europa of Noord-Amerika. De deelnemers aan ons onderzoek hadden geen sterke negatieve stereotypen over hun tegenspelers. Maar als mensen geen vooroordelen hebben, kunnen die vooroordelen ook niet afnemen.
Of positief contact via Airbnb ervoor zorgt dat negatieve vooroordelen afnemen, valt niet te bewijzen. Met de bevindingen van ons onderzoek kunnen we wel concluderen dat de reikwijdte van dit effect, als dat er al is, op zijn best beperkt is. Als we de pretenties van Airbnb terugbrengen tot de praktische realiteit, dan kunnen we niet anders dan vaststellen dat de meeste mensen ervoor kiezen om contact te hebben met mensen die niet te veel van henzelf verschillen. En dat in de meeste gevallen contact via Airbnb niet zorgt voor minder vooroordelen en ook niet voor meer vertrouwen tussen mensen van verschillende nationale, culturele of etnische afkomst.
Judith Kas is onderzoeker bij de Kansspelautoriteit, Joyce Delnoij is postdoctoraal onderzoeker (economie) aan Wageningen Universiteit, Rense Corten is universitair hoofddocent Sociale Wetenschappen aan Universiteit Utrecht, Paolo Parigi is adjunct professor aan Stanford University en research manager bij Meta. Download hun onderzoek: Trust spillovers in the sharing economy: Does international Airbnb experience foster cross-national trust?
Foto: Open Grid Scheduler / Grid Engine (Flickr Creative Commons)