In 2019 stelde het SER Jongerenplatform in de verkenning Hoge verwachtingen voor dat elke jongere in Nederland het maximale uit zichzelf moet kunnen halen (zie elders op deze site). Deze wens staat nog steeds overeind: elke jongere verdient de kans om zich optimaal te kunnen ontplooien. De situatie van jongeren is er echter niet makkelijker op geworden, blijkt uit onze recente verkenning Veelbelovend.
Kansenongelijkheid groeit nog steeds
Zo is de kansenongelijkheid van jongeren in het onderwijs door de coronacrisis niet alleen vergroot, maar ook zichtbaarder geworden. De baankansen van starters zijn hersteld tot op het niveau van voor de coronacrisis, maar de ongelijkheid in baankansen tussen opleidingsniveaus is toegenomen. Daarnaast is het voor jongeren nog altijd heel lastig om een betaalbare woning te vinden. Studenten zijn 40 tot 56 procent van hun inkomen kwijt aan huur, en 20 tot 40 procent van de starters heeft een hogere hypotheek dan verantwoord (AFM, 2021).
Ook voelen scholieren, studenten, jonge werkenden en jonge ouders meer mentale druk. Nieuwe RIVM-onderzoeksresultaten (2021) daarover zijn alarmerend.
Voor sommige jongeren is het nog moeilijker geworden om mijlpalen te bereiken
Het leenstelsel zadelt de gemiddelde student op met een schuld die vele malen hoger is dan wanneer hij of zij een basisbeurs ontvangt (SER, 2021). Verder vinden jongeren dat zij te weinig worden betrokken bij de klimaat- en energietransitie. Jongeren staan nu op heel veel terreinen achter in de rij.
Dit leidt tot uitstel van belangrijke momenten in het leven van jongeren, zoals samenwonen, een huis kopen en het krijgen van een (eerste) kind. Voor sommige jongeren is het nog lastiger geworden om mijlpalen te bereiken: vooral jongeren met een chronische aandoening of een niet-westerse migratieachtergrond, en jongeren die ouders hebben met een lage sociaaleconomische status, hebben het moeilijk. Zij rapporteren meer problemen bij het volgen van een opleiding, het vinden van een woning, een (vaste) baan en het combineren van werk en de zorg voor kinderen.
Eerlijke kansen voor alle jongeren
Het is belangrijk dat deze problemen niet alleen worden erkend, maar dat er ook snel iets aan wordt gedaan. De basis van jongeren moet op orde worden gebracht. Daarvoor is het essentieel dat het onderwijs voor alle leerlingen en studenten (ongeacht hun achtergrond en omstandigheden) van goede kwaliteit en voldoende toegankelijk is.
Jongeren moeten eigen keuzes kunnen maken over hoe zij hun leven willen inrichten
Tevens moeten alle jongeren een eerlijke kans hebben op de arbeidsmarkt en over voldoende werk- en inkomenszekerheid beschikken. Studenten en jonge werkenden moeten betaalbaar kunnen wonen en niet met hoge schulden aan hun werkende leven beginnen. Alle jongeren moeten een zelfstandig bestaan kunnen opbouwen en eigen keuzes kunnen maken over hoe zij hun leven willen inrichten, ook als zij een gezin gaan stichten.
Tot slot is het belangrijk dat jongeren zicht hebben op een leefbare toekomst en een evenredige verdeling van kosten en baten van de energietransitie. Dat is ook in het belang van generaties na hen.
Ontwikkel een jeugdstrategie
De afgelopen jaren heeft de regering onvoldoende laten zien in staat te zijn de problemen van jongeren aan te pakken. Er moet nu echt iets gebeuren om de beloften aan alle jongeren en toekomstige generaties waar te maken zodat de hele maatschappij daarvan profiteert. Ministeries moeten daarom samenwerken – met elkaar én met jongerenorganisaties – om samenhangend jongerenbeleid te voeren.
Kabinetsbeleid heeft ertoe geleid dat bepaalde groepen jongeren worden benadeeld
Zo wordt gezorgd voor een eerlijke verdeling van kansen over generaties en tussen jongeren. Het kabinetsbeleid is nu namelijk te veel gericht op incidentele in plaats van structurele oplossingen voor jongeren, zoals bij de aanpak van jeugdwerkloosheid. Dat heeft ertoe geleid dat bepaalde groepen (kwetsbare) jongeren worden benadeeld.
Het kabinet moet snel aan de slag met de ontwikkeling van een jeugdstrategie voor alle jongeren in Nederland. Die strategie moet concrete doelen omvatten en in samenspraak met jongeren, jongerenorganisaties en relevante maatschappelijke organisaties worden opgesteld en uitgevoerd. In veel andere landen gebeurt dit al. Het belang van een jeugdstrategie wordt onder meer door de OECD onderkend (2018).
Investeren in een breed netwerk
In Hoge verwachtingen schetsten wij dat de samenleving zich ontwikkelt tot een netwerksamenleving waarin het belangrijk is dat je ‘gekend’ wordt. Twee jaar later worden de kansen die kinderen en jongeren in het leven krijgen nog steeds voor een belangrijk deel bepaald door de plek en de omstandigheden waarin zij opgroeien. (SER, 2021). Dat komt onder meer doordat er scheidslijnen zijn tussen jongeren die beschikken over meer of minder sociaal kapitaal.
Het is daarom belangrijk dat alle jongeren kennis kunnen maken met (andere sociale) netwerken. Daar ligt niet alleen een rol voor de overheid: iedereen kan hieraan bijdragen. Wij roepen op tot een veel grotere en vooral ook bredere uitwisseling van jongeren vanuit scholen, sportverenigingen en het vrijwilligerswerk. Hierin ligt een taak voor gemeenten, onderwijsinstellingen, ouders en jongeren zelf.
Anne Sophie Stoop, Bo Lemmens en Eva Buwalda werken bij de beleidsdirectie Sociale Zaken van de Sociaal-Economische Raad (SER). Lees hier de verkenning Veelbelovend.
Foto: Aldo Rafael Gutiérrez via Pixabay