Klaver: ‘In 2015 kende Nederland een grote instroom van met name Syrische asielzoekers. Om de arbeidsintegratie van statushouders goed te laten verlopen, zette Instituut Gak dit subsidieprogramma op. Via het programma werden subsidies verstrekt aan maatschappelijke organisaties die zich inzetten om statushouders naar een betaalde baan of reguliere opleiding te begeleiden.’
Grote variëteit aan projecten
Regioplan volgde de projecten nauwgezet. Hoe waren die projecten ingericht? Wat leverden ze onder de streep concreet op? En, wat waren de belangrijkste succesfactoren?
‘De vroegtijdige link met werkgevers was een belangrijke succesfactor’
Via interviews met onder meer projectleiders, werkgevers en statushouders en aanvullend kwantitatief onderzoek ontstond een goed beeld van de werkzame elementen, blikt Klaver terug.
‘Om te beginnen viel de grote variëteit aan projecten op. De meeste projecten richtten zich primair op de statushouders zelf, maar er waren ook projecten die zich richtten op de werkgevers. Ook richtten de meeste projecten zich niet op één specifieke beroepsgroep, al waren er ook sectoraal gerichte projecten.’
Lijntjes naar gemeenten en werkgevers
Dat laatste type project – waarin vaak ook al in een vroeg stadium werd geschakeld met potentiële werkgevers – scoorde het beste, vertelt Klaver. ‘Deze projecten slaagden er het beste in om de verbinding met de arbeidsmarkt te leggen. De vroegtijdige link met werkgevers was daarin een belangrijke succesfactor.’
Als er geen draagvlak is voor de komst van nieuwe collega’s levert dat geheid problemen op’
Ook een goede samenwerking met de gemeente bleek essentieel, vervolgt Klaver. ‘De gemeente kan behulpzaam zijn bij het vinden van geschikte deelnemers. Daarnaast is het handig om snel met de gemeente te kunnen schakelen bij eventuele obstakels. Zo kwam het voor dat de uitkering van een deelnemer opeens werd teruggevorderd omdat hij te veel zou verdienen – met alle stress van dien.’
‘Een kort lijntje met de gemeente en de werkgever kan er in zo’n geval voor zorgen dat je snel een werkbare oplossing kunt vinden voor systeembelemmeringen en soms conflicterende regels, en dat er geen discussie losbarst over de hoofden van de deelnemers heen.’
Begeleiding moet goed zijn
Verder is het belangrijk om aandacht te besteden aan goede landing op de werkvloer, benadrukt Klaver. ‘Als er geen draagvlak is voor de komst van nieuwe collega’s levert dat geheid problemen. Besteed daarom voldoende aandacht aan eventuele culturele verschillen in communicatie.’
‘En zorg voor goede begeleiding of coaching voor nieuwe collega’s en bied waar nodig taalondersteuning. Juist in sectoren die al kampen met personeelstekort, bleek het verder vaak lastig om die nazorg goed te organiseren. Denk hier vooraf goed over na als je een statushouder een kans wil geven.’
Arbeidsfit maken
Overall hebben de projecten zeker bijgedragen aan het ‘arbeidsfit’ maken van deelnemers. Zij hebben via de projecten allerlei nuttige vaardigheden opgedaan, zoals taalvaardigheid, werknemersvaardigheden die in Nederland belangrijk zijn, zelfinzicht en zelfvertrouwen.
Ook hebben ze beter inzicht in de Nederlandse arbeidsmarkt en het opleidingssysteem. Bovendien hebben ze dankzij hun deelname vaak hun netwerk kunnen uitbreiden. Uiteindelijk vond één op de vijf statushouders aan het einde van het programma betaald werk. Acht procent vond dankzij het programma een passende opleiding.
Lange adem is nodig
Al met al hebben veel deelnemers een flinke stap gezet richting betaald werk. Maar er is uit de evaluatie geen quick fix komen bovendrijven, benadrukt Klaver. ‘De arbeidsintegratie van statushouders is en blijft, hoe je het ook wendt of keert, een taai traject dat vraagt om een lange adem. Belangrijk is het zoals gezegd met name om vroeg de samenwerking met mogelijke werkgevers op te zoeken.’
‘De arbeidsbemiddeling van vrouwen verdient een specifieke aanpak’
‘Ook is het cruciaal om al aan de voorkant goed te kijken: wie is geschikt om waar in te stromen? Soms was er van meet af aan onvoldoende zicht op de mentale gezondheid van deelnemende statushouders, vaak omdat mentale problemen zich pas gedurende het traject manifesteerden. Door te investeren in betere screening aan de voorkant, kunnen statushouders met mentale problemen snel worden doorverwezen naar de juiste instanties óf binnen het project de juiste ondersteuning krijgen.’
Vrouwen ervaren specifieke obstakels
Wat opviel in de projecten is dat vrouwelijke deelnemers verhoudingsgewijs vaker uitstroomden naar een opleiding, en de mannen vaker naar werk. Verder lijkt het erop dat vrouwelijke statushouders vaker specifieke obstakels ervaren.
Klaver: ‘Vrouwelijke statushouders hebben vaak meer zorgtaken en zijn als nareiziger veelal minder goed in beeld bij gemeentelijke dienstverlening richting werk. Ons advies luidt dan ook om binnen projecten meer aandacht te besteden aan deze bijzondere positie; de arbeidsbemiddeling van vrouwen verdient een specifieke aanpak.’
Vruchtbaar samenwerken in complex proces
Het begeleiden van statushouders naar werk of opleiding is een complex proces, concludeert Klaver. ‘Gemeenten zijn verplicht om inburgeringstrajecten duaal vorm te geven, vanuit een combinatie van taal aan de ene en werk en participatie aan de andere kant.’
‘In dat licht kan het vruchtbaar zijn om samen te werken met de maatschappelijke organisaties, die de afgelopen periode veel ervaring hebben opgedaan met het begeleiden van statushouders naar werk en opleiding en het bieden van maatwerk daarbij. Met als uiteindelijk doel dat méér statushouders een passende werkplek of opleiding vinden.’
Joost Peters werkt als contentspecialist voor uiteenlopende opdrachtgevers en ondersteunt Regioplan op het gebied van communicatie. Lees hier het volledige Eindrapport programma Een nieuw bestaan, een nieuwe baan. Dit interview verscheen op Sociaalweb.nl in iets andere vorm.
Foto: Regioplan