Soms kan met kleine bedragen een groot verschil worden gemaakt. Het aanvragen van een vergoeding van die relatief beperkte kosten, kan voor sociaal werkers wel tijdrovend zijn. Om dat te voorkomen hebben veel gemeenten een maatwerkbudget ingesteld.
In de gemeenten Amsterdam, Hengelo, Leiden en Utrecht werken de wijk- of buurtteams met een minimaatwerkbudget. Voor kleine bedragen (in de meeste gemeenten tot 500 euro) kunnen teamleden zelf beslissen of ze het inzetten. Als drie teamleden in de daarvoor gevormde Whatsapp-groepjes toestemming geven, kan het minimaatwerkbudget worden uitgegeven. Het gaat om hulp in natura: het geld gaat direct naar de leverancier van de genoemde dienst of goederen.
De City Deal Eenvoudig Maatwerk heeft Anneke Ensink en Linda Meijvis van de Stichting Uitvoering Maatwerk gevraagd een onderzoek te doen naar de maatschappelijke opbrengst van het minimaatwerkbudget. De titel van hun rapport is de kortste samenvatting van de resultaten: ‘Kleine giften, groot effect’.
Koelkast en scooterrijbewijs
De gemeenten zetten het minimaatwerkbudget in voor zeer uiteenlopende zaken. In Hengelo is het gebruikt voor de kosten van een nieuw ID-bewijs en een scooterrijbewijs. Een jongeman had werk gevonden in Duitsland. Maar vlak voordat hij kon starten, werd zijn portemonnee gestolen met ID-bewijs en scooterrijbewijs. Geld voor het aanvragen van nieuwe exemplaren had hij niet. Met de vergoeding vanuit minimaatwerkbudget werd voorkomen dat hij zijn baan verloor.
‘Kenmerk van minimaatwerk is dat de professionals zelf mogen bepalen of het minimaatwerkbudget wordt ingezet’
In Leiden is een koelkast aangeschaft voor een man met ernstige diabetes. De man had al een been verloren aan zijn ziekte. Na zijn verhuizing naar Leiden had hij geen geld voor een koelkast. Maar zonder koelkast had hij geen plek om zijn insuline koel te bewaren. In Utrecht is geld uitgetrokken voor een slotenmaker voor iemand die door de stress haar sleutels in de voordeur had laten zitten en zich nu niet meer thuis voelde. En het minimaatwerk is in Amsterdam gebruikt voor het betalen van een oude schuld van 500 euro die opdook. Hierdoor dreigde de hele schuldregeling van de inwoner te mislukken.
Stuk voor stuk voorbeelden waarbij de maatschappelijke opbrengsten van inzet van het maatwerk een stuk groter zijn dan de kosten van de kleine gift.
Toestemming via Whatsapp
Het minimaatwerk kan worden ingezet als er geen andere vergoeding mogelijk is voor de noodzakelijke kosten of als het aanvragen van die andere mogelijkheid te veel tijd kost. De methodiek van toestemming geven via Whatsapp-groepen betekent dat er vaak ook een oplossing wordt gevonden zonder gebruik te maken van het minimaatwerkbudget: door een aanvraag bij een fonds of door een oplossing aan te reiken die geen geld kost. In een op de vijf zaken wordt zo’n alternatieve oplossing gevonden.
Richtlijnen
In alle vier de gemeenten zijn hulpverleners geïnterviewd over de methodiek van het minimaatwerk. Ze zijn allen zeer te spreken over de laagdrempelige inzet van het minimaatwerkbudget. Toch is in de gemeenten het budget niet volledig gebruikt. Medewerkers vragen soms om richtlijnen waarvoor ze het budget mogen inzetten.
Anneke Ensink: ‘Het kenmerk van het minimaatwerk is nu juist dat de professionals zelf mogen bepalen of het minimaatwerkbudget kan worden ingezet.’ In Amsterdam wordt wel af en toe een moreel beraad ingezet. Daarbij worden in een grotere groep casussen besproken waarbij er twijfel bestaat over inzet van het minimaatwerk.
Hoe meer gevoel sociaal werkers hebben bij de afweging om het budget wel of niet in te zetten, hoe eerder ze het inzetten. In Hengelo hebben ze bedacht om teams die het budget veel inzetten te mengen met teams die het minder inzetten. Ook dat kan het gebruik bevorderen.
Tandartskosten
Alle uitgaven worden gecategoriseerd. Dit maakt het mogelijk om terugkerende knelpunten te inventariseren en op zoek te gaan naar structurele oplossingen. Zo bleek in Leiden het budget vaak te worden ingezet voor tandartskosten. Daarom heeft de gemeente Leiden met een grote tandartsengroep in de stad de afspraak gemaakt dat zij patiënten die een behandeling niet kunnen betalen, doorverwijzen naar de sociale wijkteams. Zo kunnen ze toch de mondzorg krijgen die ze nodig hebben. Andersom heeft de tandartsenpraktijk besloten deze groep een korting te geven op de behandeling.
Het minimaatwerkbudget wordt ingezet als andere bronnen voor vergoeding van de kosten niet beschikbaar zijn
In het rapport wordt geconstateerd dat dit soort collectieve afspraken met partners nog weinig voorkomen. Toch biedt dit goede kansen. Als geregeld vanuit het maatwerkbudget kosten voor huurachterstanden worden betaald, kan met de woningcorporaties een afspraak worden gemaakt dat zij – bij vergoeding vanuit het minimaatwerkbudget – ook een deel van de vordering kwijtschelden.
Buiten de criteria
Het opsporen van terugkerende knelpunten kan er ook toe leiden dat de bestaande regelgeving nog eens tegen het licht wordt gehouden. Het budget wordt vaak ingezet voor kosten om aan het werk te komen, maar die net buiten de criteria vallen voor vergoeding in het kader van re-integratie.
Zo kunnen in Utrecht werklozen een werknemerscheck krijgen voor kosten om aan het werk te komen, bijvoorbeeld werkkleding. Dat kan alleen als iemand al een contract heeft. Daardoor vallen sommige uitgaven net buiten de criteria. Nu kun je dat betalen vanuit het minimaatwerkbudget, maar als het vaker gebeurt, dan kan je ook de criteria aanpassen.
Het minimaatwerkbudget wordt ingezet als andere bronnen voor vergoeding van de kosten niet beschikbaar zijn. Of in bureaucratisch jargon: als er geen voorliggende voorzieningen zijn. Het is ook mogelijk om opnieuw te kijken naar de volgorde van wat eerst moet worden geprobeerd.
Zo kan er met de dienst Werk en Inkomen worden onderzocht of voor kleine aanvragen (bijvoorbeeld tot 200 euro) waarbij een hulpverlener is betrokken, de route via het maatwerkbudget niet handiger is dan een reguliere beoordeling. De kosten van die beoordeling zijn immers een stuk hoger dan de besluitvorming via een Whatsapp-groep. Dat is hoe je van kleine giften leren kan.
Pieter Hilhorst is betrokken bij het Programma Sociaal Domein en de City Deal Eenvoudig Maatwerk. Dit artikel is eerder verschenen in het Maatwerk Magazine.
Foto: Christian Dubovan (Unsplash.com)