Negen tips om migranten bij burgerinitiatieven te betrekken

Iedereen kan en wil meedoen, zo luidt het credo van de participatiemaatschappij. Maar mensen met een migrantenachtergrond blijken minder vaak te participeren, en burgerinitiatieven worden vaak door een specifieke groep autochtone Nederlanders opgezet en bezocht. Hoe kan het wel?

Het Kennisplatform Integratie & Samenleving ging op zoek naar hoe initiatieven inclusief kunnen zijn voor burgers met een migrantenachtergrond, en sprak hiervoor onder andere met vier burgerinitiatieven: Het Huis van Bartels in Amersfoort, Mudanthe in Apeldoorn, Oké Nu in Utrecht Overvecht en het BankjesCollectief.

Bureaucratische hobbels wegnemen

Bewoners die een initiatief starten, zijn vaak al maatschappelijk actief, en moeten over veel vaardigheden beschikken. Dat is mogelijk de reden dat in de praktijk initiatiefnemers vaak hoopopgeleide, werkende, autochtone burgers zijn. Migranten starten minder vaak een initiatief. Zij kennen de wegen minder en beschikken minder over de benodigde vaardigheden.

Hoewel dat voor iedereen geldt, wordt zeker voor migranten al heel wat gewonnen als overheidsinstellingen zoveel mogelijk bureaucratische hobbels en ingewikkelde procedures wegnemen. Daarnaast geldt voor migrantengroepen dat laagdrempelig, persoonlijk, mondeling contact en zichtbaarheid van professionals in de wijk belangrijk zijn om vertrouwen op te bouwen.

De straat op

Sleutelwoord voor het bereiken van bewoners met een migratieachtergrond is laagdrempeligheid. Voor Het Huis van Bartels, een door en voor bewoners gerund buurthuis met prachtige tuin, betekent dat: oog hebben voor ieders behoeften en mogelijkheden. Initiatiefneemster Riekje Hoffman: ‘Als mensen iets willen doen, probeer dan datgene te raken waar ze van opfleuren. Als iemand wil snoeien, zeg dan niet dat ze in de tuin moeten spitten.’ Daarnaast werken bepaalde activiteiten zoals muziek, eten en handwerken, verbindend en omzeilen zij taalverschillen. Een vrijwilliger bij het BankjesCollectief, dat ontmoeting faciliteert door bankjes op de stoep te zetten, geeft een voorbeeld: ‘Er zijn universele talen. Bij ons breibankje heeft een Marokkaanse man anderhalf uur zitten breien. Hij spreekt geen Nederlands maar had een grote smile op zijn gezicht.’

Ook outreachend werken is belangrijk. Roberta Haki Della Rovere is initiatiefneemster van Oké Nu, een bewonersinitiatief dat activiteiten organiseert voor bewoners van de achterstandswijk Utrecht Overvecht. Roberta benadert mensen actief: ‘Blijf niet achter je bureau zitten, ga de straat op. Bel aan, ga naar de mensen toe. Iedereen kan een brief in de brievenbus doen maar dat werkt niet. De taalbarrière wordt vaak vergeten.’ Ook vraaggestuurd werken is een must, voegt Roberta toe: ‘Door met mensen te praten, kom je dingen te weten en kan je je aanbod afstemmen. Wij werken altijd vraaggestuurd, bewoners brengen zelf ideeën in.’

Activiteiten op school en een open houding

Willen burgerinitiatieven iedereen (kunnen) aanspreken, dan moeten ze samenwerking zoeken, bijvoorbeeld met sleutelfiguren die dicht bij de bewoners staan en letterlijk en figuurlijk dezelfde taal spreken. Dit overbrugt niet alleen taal- en cultuurverschillen maar schept ook vertrouwen, aldus Roberta Haki Della Rovere, initiatiefneemster van Oké Nu: ‘Omdat ik zelf ook buitenlandse ben, hebben de bewoners meer vertrouwen.’

Ook samenwerking met scholen werkt goed, aldus Paul Liklikuwata, bestuurslid bij Het Huis van Bartels: ‘Er zijn veel gemengde scholen in de wijk en daar gaan allochtone en autochtone kinderen met elkaar om. Via de school en de kinderen kan je ook de ouders bereiken.’

Tot slot heeft Mudanthe, een initiatief waar ontmoeting via muziek, dans en eten centraal staat, een tip voor allen die echt inclusief willen zijn: heb een open houding, behandel iedereen met respect, juist diegenen die zelf niet inclusief handelen. Als voorbeeld noemt initiatiefnemer Charles Dickson dat op een van de nieuwjaarsrecepties van Mudanthe een groepje extreem-rechtse jongeren uit de buurt langskwam. Alhoewel de jongeren negatief waren over Mudanthe, werden ze met respect ontvangen. Inmiddels maken ze muziek bij Mudanthe en hebben ze leuk contact met jongeren uit allerlei culturen. Charles: ‘Als je elkaar kent, is er meer begrip en houd je makkelijker rekening met elkaar. Dat kan veel problemen voorkomen.’

Hard werken

Inclusie bereiken gaat niet vanzelf, het is hard werken. Wat de burgerinitiatieven ons leren, is dat er de wil moet zijn om te verbinden en een diverse groep buurtbewoners aan te spreken. Eerder onderzoek vond al dat als verbinden niet vooraf als prioriteit gesteld wordt, men er niet uit zichzelf aan begint. Echt inclusief zijn vergt uithoudingsvermogen en een actieve houding. Dit gaat, kortom, niet vanzelf.

Negen handvatten voor burgerinitiatieven die bewoners van diverse culturele achtergronden willen bereiken:

1.Ga de straat op! Benader mensen via informeel, persoonlijk contact. Spreek mensen aan, ga bij ze langs.

2.Organiseer laagdrempelige activiteiten: goedkoop/gratis en zonder verplichte aanmelding.

3.Activiteiten, zoals handwerken, muziek maken en eten verbinden en doorbreken de taalbarrière.

4.Werk samen met sleutelfiguren (en lokale organisaties) in de wijk die de bewoners kennen en dezelfde taal spreken.

5.Werk vraaggestuurd; stem je activiteiten af op de behoeften van de verschillende groepen in de wijk.

6.Zet van begin af aan de norm dat iedereen welkom is en houd dit vast. Sta open voor iedereen, ook voor mensen die anders zijn of andere opvattingen hebben.

7.Werk samen met scholen, zo bereik je niet alleen kinderen maar ook hun ouders.

8.Start klein, ga voor kleine successen. Zorg dat je opgebouwd vertrouwen niet verspeelt en bouw dan langzaam je netwerk uit.

9.Lever maatwerk, bij iedereen, en laat mensen in hun waarde. Zorg dat mensen kunnen doen wat ze graag willen doen en goed kunnen.

Inge Razenberg is onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut dat met Movisie samenwerkt in het Kennisplatform Integratie & Samenleving.

Voor dit onderzoek bracht het Verwey-Jonker Instituut vier burgerinitiatieven in kaart, die ernaar streven alle bewoners met elkaar in contact te brengen en te verbinden. De beschrijvingen van deze vier initiatieven vindt u hier.

De bevindingen brengt Movisie, samenwerkingspartner binnen Kennisplatform Integratie & Samenleving, in de praktijk met een workshop en een werkatelier. Daarnaast organiseert Movisie 13 oktober een landelijke bijeenkomst, geïnitieerd door een burgerinitiatief, om aan de slag te gaan met inclusiviteit bij burgerinitiatieven.

Foto: Wijkvereniging Tuinwijk (Flickr Creative Commons)