Nederlanders gaan weer massaal op vakantie. Het jaarlijkse ritueel wordt zoals gewoonlijk met man en macht uitgevoerd, crisis of geen crisis. Niets lijkt zo heilig voor Nederlanders als hun vakantie. Wee degene die durft te suggereren dat het wel wat minder kan met die vakanties.
Die Nederlandse vakantie is een uiterst kostbare aangelegenheid. Nederlanders geven ongeveer 7 procent van hun inkomen uit aan vakanties. Voor een belangrijk deel doen ze dat in het buitenland, dus dat geld vloeit weg uit de Nederlandse economie. Tel daarbij op de tijd dat niet wordt gewerkt, dan komen de totale kosten van de Nederlandse vakantie te liggen tussen de 12 en 14 procent van het bruto binnenlands product. Breng het geld in mindering dat verdiend wordt aan de vakanties van Nederlanders in Nederland, en dan blijkt dat Nederlanders nog steeds flink meer uitgeven aan hun vakanties dan aan hun gezondheidszorg.
Onproductief
De vergelijking met de gezondheidszorg heeft meer kanten. Want net als wanneer zieke mensen onproductief zijn, zo zijn vakantievierders dat. Op vakantie voeren ze niets uit. Dat is ook de bedoeling van vakanties. Nederlanders zijn minstens vijf weken per jaar inactief.
Maar omdat we gewend zijn geraakt aan vakantiespreiding, ligt Nederland drie à vier maanden per jaar plat. Tel maar na. Behalve in de maanden juli en augustus, is er weinig tot niets af te spreken of te doen tijdens de herfstvakanties, de maand rond Kerstmis, de krokusvakanties, en de mei-vakantie. Nederlanders gaan als het enigszins kan op vakantie. Dat betekent dat ook zij die niet op vakantie gaan, gas terug moeten nemen. (Met als grote voordeel dat de files in die tijd sterk afnemen.)
Ziektebeelden
De vakantie kent ook zeker twee vaste ziektebeelden. Eerst is er de vakantiedepressie. Dat is het moedeloze gevoel dat mensen kunnen krijgen in de weken voor de vakantie. Ze wanen zich al op het strand. Dat stemt somber. Zo hoor je mensen vaak verzuchten dat ze nodig aan vakantie toe zijn.
In de Verenigde Staten, waar ik jaren lang heb gewoond en gewerkt, hoorde ik die verzuchting nooit. Als je geen vakantie gewend bent, zoals de Amerikanen, dan kan je er ook niet aan toe zijn.
Dan is er nog de vakantieblues, oftewel het blijven hangen in de vakantiesfeer na terugkomst, waardoor het moeilijk is het oude werktempo weer op te pakken (heb ik zelf veel last van). Niemand die weet wat de vakantiedepressies en -blues kosten in termen van productiviteit, maar de kosten mogen we optellen bij het toch al gigantische bedrag dat vakanties ons kosten. Dat geldt overigens ook voor de overwerkte mannen die tijdens de vakantie hartproblemen krijgen en ski-gangers die ledematen breken.
Herinneringen
En wat zijn vakanties eigenlijk? Met al het geld dat we eraan uitgeven, kopen we niet veel meer dan herinneringen. Het enige concrete dat overblijft zijn plaatjes in het fotoboek.
Je zou vakanties ook investeringen kunnen noemen, een investering in culturele ervaringen misschien, maar vooral een investering in het gezinsleven, in vriendschappen. Daar tegenover staan de spanningen die mensen op vakanties ervaren, de ruzies, de echtscheidingen. Dat zijn dan weer negatieve investeringen. Het saldo zal best positief zijn, maar het blijft veel geld, heel veel geld dat we ervoor bereid zijn te betalen.
Vakanties zijn een luxe goed. We hebben ze niet echt nodig en ze zijn vaak extravagant: zonnen op de stranden van Thailand terwijl we in Nederland ook veel strand hebben. Vakanties zijn een statusgoed. Nederlanders pronken niet gauw met hun spullen, maar met hun vakanties kunnen ze scoren.
Loser
Goede vakantieverhalen zijn heel wat waard in de familie en op het werk. Bekennen dat je niet op vakantie bent geweest, doen Nederlanders niet graag. Je klinkt dan als een loser. Met een kampeervakantie op de Veluwe kan je niet aankomen als de rest op safari is geweest, of onder dolfijnen heeft gezwommen in een exotisch oord.
Kunnen we besparen op vakanties? Jazeker. Dekken de opbrengsten van een paar dagen minder vakanties de overtollige kosten van de gezondheidszorg? Jazeker. Kunnen we de overheidstekorten geheel terugdringen als we de kosten van een paar dagen vakantie aan de Belastingdienst zouden overmaken? Jazeker.
Maar dat gaan we nooit en te nimmer doen. Liever ziek en een berooide overheid dan dat we iets van onze vakantie gaan opgeven. Want voor Nederlanders is de vakantie heilig.
Arjo Klamer is hoogleraar culturele economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij weet dit jaar zijn vakantie te beperken tot vijf dagen trekken met het gezin in de Dolomieten en een paar dagen investeren in culturele kennis.
Dit artikel verscheen ook op www.trouw.nl