De pleegzorg kampt al jaren met een tekort aan pleeggezinnen. Daarin zal niet snel verandering komen als pleegouders onvoldoende steun en begeleiding blijven ervaren.
Jaarlijks eindigt in Nederland 2,5 procent van de plaatsingen in een breakdown. Een pleegkind moet dan ongepland verhuizen. Ongeveer 35 procent van alle pleegkinderen is dat tenminste een keer overkomen. Een ongewenste situatie die voorkomen kan worden, mede door de inzet van de Mockingbird-werkwijze die draait om het familieleven.
Gemeenschap
Het idee is simpel: zes tot tien pleeggezinnen die bij elkaar in de buurt wonen, vormen samen een netwerk. Spil van deze constellatie zijn hubhome pleegouders, vergelijkbaar met opa en oma in een normale familie. Hubhome pleegouders maken het mogelijk dat pleeggezinnen elkaar kunnen ontmoeten, dat kinderen met elkaar kunnen spelen en rust kunnen vinden. Oftewel, in een constellatie vinden pleeggezinnen (h)erkenning, mentale en praktische ondersteuning en gezelligheid bij elkaar.
‘Alleen al weten dat ik een beroep op je kan doen, geeft mij lucht’
Ruim twintig jaar geleden introduceerde The Mockingbird Society haar vernieuwende werkwijze in de Verenigde Staten. Inmiddels is het ook succesvol in Engeland en Australië. In Engeland zijn in acht jaar tijd 150 constellaties opgetuigd. Meerjarig onderzoek laat het succes zien van de werkwijze, zowel inhoudelijk als financieel. Investeringen in Mockingbird blijken met andere woorden snel te worden terugverdiend.
In een constellatie is formele zorg ondersteunend aan informele zorg; de pleeggezinnen staan elkaar bij. ‘Alleen al weten dat ik een beroep op je kan doen, geeft mij lucht’, vat een pleegouder Mockingbird samen. Het vooropstellen van informele steun vraagt een andere manier van werken en een andere houding van de pleegzorgaanbieder en pleegzorgprofessionals. Pleegzorgaanbieders worden daarin begeleid door Ondersteuning Pleeggezin, de stichting die Mockingbird uitrolt in Nederland.
Onder de loep
Eind 2022 is in de omgeving van Waddinxveen de eerste Mockingbird constellatie van Nederland van start gegaan. Het Verwey-Jonker Instituut deed een jaar lang onderzoek naar deze pilot. De onderzoekers brachten in kaart wat de effecten zijn van Mockingbird op de deelnemers van het proefproject, zowel pleeggezinnen als professionals, en de mogelijke meerwaarde ervan binnen de Nederlandse pleegzorg.
‘Ik kan praten zonder te hoeven vertellen waarom ik niet samenwoon met mijn biologische ouders’
Met behulp van observaties, vragenlijsten en gesprekken gaven de onderzoekers inzicht in de werking en de resultaten van deze nieuwe werkwijze in de pleegzorg. Voor hun exploratie gebruikten ze de Theory of Change als theoretische onderlegger. Ze kwamen tot de volgende conclusie: ‘Het is essentieel dat wordt geïnvesteerd in de toekomst van pleegkinderen door te focussen op hun relaties, stabiliteit, sociale netwerken en ondersteuning van hun pleegouders.’
De onderzoekers noemen de Mockingbird werkwijze ‘veelbelovend vanuit wetenschappelijk oogpunt.’
Uit de bevindingen van het onderzoek komt naar voor dat de pleegkinderen de constellatie niet alleen ervaren als een plek voor ontspanning en vermaak, maar ook als een veilige haven waar ze hun ervaringen als pleegkind kunnen delen zonder oordeel. Een van de pleegkinderen gaf tijdens een interview aan: ‘Ik kan praten over mijn ervaringen als pleegkind zonder dat ik hoef te vertellen waarom ik niet samenwoon met mijn biologische ouders.’
Verbinding en huiselijkheid
Pleegouders op hun beurt geven aan hoe waardevol zij het vinden dat ze laagdrempelig advies of hulp kunnen vragen aan andere pleegouders, Mensen die hen écht goed begrijpen. Zo vertelde een van de pleegouders aan de onderzoekers: ‘Wat je merkt is dat vrienden of familieleden die het pleegouderschap niet kennen, het moeilijk vinden om te begrijpen waar wij in de opvoeding en zorg tegenaan lopen.’
Verwachtingsmanagement richting alle betrokken is cruciaal
Onder elkaar ervaren pleegouders deze barrière niet. ‘Je spreekt namelijk dezelfde taal en deelt dezelfde ervaringen, al is het in een andere context.’
Zal verspreiding van Mockingbird in ons land ertoe leiden dat het aantal breakdowns substantieel vermindert? Op basis van de ervaringen met de eerste constellatie is dat niet te zeggen. Het onderzoek heeft al wel laten zien dat het ontstaan van sterke relaties tijd kost en dat verwachtingsmanagement richting alle betrokkenen cruciaal is.
Het al aangekondigde vervolgonderzoek zal grootschaliger zijn en meer constellaties omvatten. In de loop van 2024 starten er nog vier constellaties, verspreid over Nederland. Bovendien zullen de onderzoekers zich ook richten op de langetermijneffecten van Mockingbird voor de stabiliteit van pleegzorgplaatsingen.
Tweede Kamer
Mockingbird heeft de wind in de zeilen. Begin februari stemde de Tweede Kamer over een motie van Marijke Synhave, voormalig Tweede Kamerlid namens D66. Hierin vraagt zij de regering met een plan te komen om de positieve ervaringen met Mockingbird in te zetten voor meer pleegouders. Het is een goed teken dat de Kamer de motie met grote meerderheid heeft aangenomen.
Mockingbird kan het verschil maken voor pleeggezinnen die zich dag in, dag uit inzetten voor kwetsbare kinderen. Voorwaarde is echter wel dat overheid, maatschappelijk middenveld en pleegzorgorganisaties hun krachten weten te bundelen.
Nadine Huiskes is communicatieadviseur bij Ondersteuning Pleeggezin, de stichting die Mockingbird uitrolt in Nederland.
Foto: Mockingbird