Willem Schinkel liet zich op een bijeenkomst op de Erasmusuniversiteit Rotterdam ontvallen dat hij zich stevig ergert aan de censuur die met het verwijt van politieke correctheid komt. ‘Niet omdat ik namens wie dan ook spreek, maar omdat ik daarmee zelf te maken heb én omdat ik het buitengewoon irritant vind.´ Schinkel: ´Ik beoog geen dialoog met degenen die zich van het politieke correctheidsverwijt bedienen, ben niet geïnteresseerd in debat en al helemaal niet in de andere kant van de zaak.’
De ander is een probleem omdat hij problemen heeft
Al meer dan 25 jaar lang vinden mensen zoals Frits Bolkestein en Paul Scheffer - ‘allerhande pseudo-intellectuelen’, volgens Schinkel – dat we niet moeten schromen om in het debat over integratie en immigratie de dingen bij de naam te noemen. ‘Want zachte heelmeesters maken stinkende wonden.’ Schinkel stelt de retorische vraag wat we dan precies moeten benoemen. Zijn antwoord is kort: ‘Problemen. Dat wil zeggen we moeten de ander tot probleem bestempelen, omdat hij (of zij) problemen heeft. Het verband zou causaal zijn. Opvallend echter is dat de namen die wij zouden moeten gebruiken bij het benoemen feitelijk moeilijk te hechten zijn aan werkelijkheden die aan die namen voorafgaan.’
‘Neem een concept als integratie: waarom zou een relatieve sociaaleconomische positie betekenen dat iemand niet of onvolledig is geïntegreerd en dus niet of nauwelijks deel uitmaakt van de samenleving? Wat draagt de codering niet-(volledig) geïntegreerd toe? Wat wordt daardoor beter behap- en bespreekbaar? Wat helpt het om te doen alsof een gedetineerde in een Nederlandse gevangenis buiten de samenleving staat en weer geïntegreerd moet worden? Staat die gevangenis niet in Nederland, is die gevangenis niet zelfs een cruciaal onderdeel van het land?’
Integratie is een zuiveringsmiddel
Integratie is, aldus Schinkel, een politiek concept, om de samenleving te zuiveren, waardoor een probleem niet langer een probleem is van de samenleving, maar van mensen die niet geheel geïntegreerd zijn en nog buiten de samenleving staan. Hij noemt het voorbeeld van allochtone jongeren: door hen te excommuniceren, ‘zuivert de samenleving zich en wordt het tot een moreel puur domein’.
Integratie - gedefinieerd als het huidige politiek concept - trekt scheuren tussen wat binnen en buiten ons benoemd kan worden. Dat geldt ook voor het begrip vrijheid, zoals dat bijvoorbeeld na de aanslagen in Parijs door regeringsleiders werd ingevuld oftewel de vrijheid om naar concerten gaan en op het terras te zitten. ‘Dat zijn allemaal vrijheden die te verdedigen zijn, maar zijn dat nu de vrijheden die aangevallen werden? Vrijheid is op die manier volstrekt tautologisch, wat we ook doen in het Westen, het is vrijheid en wat aangevallen wordt, is onze vrijheid. Het is een vrijheid en daarmee wordt dé vrijheid aangevallen. Het is allemaal van een onpasselijk makende leegte. Zo was het al langer bekend dat premier Mark Rutte vrijheid ziet als lekker thuis op je eigen bank zitten. Wat een ontstellende leegte gaat er schuil achter het pathos waarmee de westerse beschaving wordt gepresenteerd.’
Het is precies via die leegte dat de politiek van benoemen plaatsvindt, zegt Schinkel. En het karakter ervan wordt zichtbaar in de censuur ‘die de wil tot benoemen oplegt aan beschrijvingen die het benoemen en het benoemde impliceren. Een censuur die vooral sterk is omdat het voortkomt uit het verwijt dat kritiek erop de werkelijke censuur is, de politieke correctheid.’
Het verwijt van politieke correctheid duidt op lege handen
Maar, zegt Schinkel met de nodige nadruk, ‘wie politieke correctheid als censuurtechniek toepast, slaat het fundament onder de wil tot benoemen weg. Want als je bijvoorbeeld het verwijt dat Zwarte Piet een racistische praktijk is, afdoet als een uiting van politieke correctheid, erken je tegelijkertijd dat er iets aan de hand is, waar anderen, ook al zijn ze lichtgeraakt, aanstoot aan zouden kunnen nemen. De beschuldiging van politieke correctheid is met andere woorden een teken van een vals schuldig zelfbewustzijn.’
Het verwijt van politieke correctheid duidt volgens Schinkel op knagende twijfel, of ten minste op het ontluikende besef dat er iets mis is aan een praktijk, waarvoor een intrinsieke rechtvaardiging ontbreekt.
‘Wie een ander politieke correctheid verwijt, staat in feite met lege handen. Hij heeft geen positieve argumenten om praktijken te rechtvaardigen die hij verdedigt. En dus verdedigt hij die praktijken op een negatieve manier, door de kritiek erop af te doen als politieke correctheid. De titel impliceert een onderdrukking van de waarheid.’
Verzet tegen het verwijt van politieke correctheid
Degene die er onder tal van uitdrukkingen van wordt beticht politiek correct te zijn - niet benoemen, pappen en nathouden, theedrinken, multiculturalisme, linkse kerk - komt vast te zitten in een web van krachten dat door leegte gekenmerkt wordt. Er is geen argumentatieve uitweg volgens de socioloog, het heeft geen zin om te strijden over wat wel of niet politiek correct is of over wat wel en niet benoemd zou moeten worden.
Schinkel: ‘Er is alleen de antagonistische weg die alles wat tegenover de politieke correctheid geplaatst wordt, aanvalt en ontmaskert als leegte. Een leegte van waaruit het benoemen opkomt en die de vage bewustwording oplevert van een taal die gewelddadig kan zijn en geweld de vorm is waarin de apologeten van het benoemen zich het liefst tot de ander verhouden. De waarheid van de wil tot benoemen is dus: wie politieke correctheid zegt, is schuldig aan het verhulde verlangen om de relatie met de ander op gewelddadige manier vorm te geven. Verzet begint bij de belichting van precies dat verlangen.’
Dit artikel is het verslag, door de redactie, van de inleiding die Willem Schinkel op 26 oktober heeft gehouden op de bijeenkomst 'Manifestaties van Verzet', georganiseerd door de Studentenvereniging IQRA van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Ook de bekende en controversiële Belgische activist Abou Jahjah hield een inleiding. Zie: http://www.socialevraagstukken.nl/interview/abou-jahjah-verzet-alleen-is-niet-genoeg/.
Foto: tgraham (Flickr Creative Commons)