Stigmatisering bijstandsontvangers: de lange arm van Wilders

Slecht geklede bijstandsgerechtigden hebben als het aan het kabinet ligt geen recht meer op een uitkering. Maar de moeizame re-integratie van bijstandsgerechtigden op de arbeidsmarkt is niet terug te voeren op deze ‘redelijk’ klinkende soundbyte. Erger is de stigmatisering.

 

Woensdag 13 november 2013 is een historische dag voor Geert Wilders. Met zijn bezoekster van het Front National, Marine le Pen, kaapt hij niet alleen de journalistieke aandacht weg van de tussentijdse lokale verkiezingen in een paar heringedeelde gemeenten. Een ander succes uit zijn gemene koker, het sanctioneren van bijstandsgerechtigden met een ongebruikelijk voorkomen, wordt op die dag door de staatsecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangekondigd. De lange arm van Wilders.

Het voorstel van het kabinet vloeit rechtstreeks voort uit het alweer bijna vergeten regeer- en gedoogakkoord van kortgeleden, onder sterke redactie van Wilders. Zijn rancuneuze agenda dringt vervolgens door tot in het onderzoeksprogramma van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dit instituut toont zich gedienstig aan de gedoogcoalitie en onderzoekt de te verwachten effectiviteit van strafmaatregelen tegen bijstandscliënten met een onverzorgd uiterlijk.

Zo sluipt het gif van Wilders verder

Bekend is: sancties tegen bijstandscliënten zijn zeer moeilijk uitvoerbaar

En dat terwijl uit onderzoek bekend is dat sancties tegen bijstandscliënten zeer moeilijk uitvoerbaar zijn (van een kale kip kan je niet plukken) en dat sancties re-integratie eerder belemmeren dan bevorderen. En zo zijn er meer bezwaren tegen deze beleidstheorie. Hoe dan ook, het SCP schrijft een degelijk rapport, Verzorgd uit de bijstand (2012), waarin alle mitsen en maren op een rij staan. Die overigens al bekend waren.

Voornemen van tafel zou je denken. Zeker met een kabinet waaraan de PvdA deelneemt. Dus niet. Het kan nog erger. Niet korten op de uitkering, maar gewoon intrekken die hap.

Kwalijk: stigmatisering van een minderheid door een gezaghebbende actor

Dat een zwakke beleidstheorie (sancties op een onverzorgd uiterlijk zorgen dat bijstandsgerechtigden een baan vinden) nieuw beleid oplevert is niet best. Ronduit schokkend is dat een bijzonder sterke hypothese wordt vergeten: stigmatisering van een minderheid door een gezaghebbende actor - vroeger bijvoorbeeld de kerk, nu de rijksoverheid -, heeft enorme kwalijke gevolgen.

De term ‘bijstand’ is met ingang van de wetsaanpassingen een etiket ‘goedgekeurd’ door onze regering, om een zeer diverse groep van bijstandsgerechtigden uniform te categoriseren. Een afwijkende status - bijstand - wordt opgeblazen tot een markant cultureel verschil met de ‘fatsoenlijke belastingbetalers’. Bijstandstrekkers: slecht geklede en onverzorgde types. Logisch dat ze geen baan hebben. Eigen schuld.

De rancune van Wilders is salonfähig

Het label bijstand wordt gepopulariseerd door uitspraken van gezaghebbende bewindslieden in diverse media en gefatsoeneerd in geruststellend ambtelijk proza. Een gerenommeerd instituut laat zich verleiden tot onderzoek met een bekende uitkomst. Het officiële én betrouwbare overheidslabel zorgt voor draagvlak voor vergaande bezuinigingen op de bijstand. Immers: het SCP heeft het onderzocht.

Na het SCP laat ook de commentator van NRC Handelsblad – net als het SCP een ‘kwaliteitsmerk’ - zich op die woensdag door het vertrouwenwekkende ministeriële jargon zand in de ogen strooien. Want het is ‘redelijk om te verwachten dat mensen zich netjes kleden’. Ja toch?

Ik stel SCP-onderzoek voor naar de volgende hypothese: het beschadigde imago van bijstandsgerechtigden leidt tot hun verdere uitsluiting op de arbeidsmarkt en marginalisering in de samenleving.

De rancune van Wilders is salonfähig. Het nieuwe bijstandsbeleid is een goed geplaatste uppercut in het gezicht van duizenden mensen.

Henk-Jaap Batelaan is socioloog en als beleidsonderzoeker werkzaam voor de gemeente Purmerend. Hij onderzocht onlangs (2013) het re-integratiebeleid van deze gemeente en sprak hiertoe met casemanagers van de Sociale Dienst én met bijstandscliënten. Hij schreef dit artikel op persoonlijke titel.

 

 

Dit artikel is 2990 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (14)

  1. Schrijver claimt dat de regering zegt dat alle bijstandsgerechtigden zich slecht kleden. Dat is simpelweg onjuist. Slecht geklede bijstandsgerechtigden vormen immers slechts een klein deel van alle bijstandsgerechtigden. Ergo, er is hier geen sprake van stigmatiseren. Wat Wilders hiermee te maken heeft ontgaat mij. Zeker gezien het geringe modebewustzijn van zijn achterban. .

  2. Dank voor deze reactie Frank. Ik verhelder:

    Natuurlijk beweert ‘de overheid’ niet dat álle bijstandsgerechtigden slecht gekleed zijn. Wat doet zij wel?

    Op het allerhoogste niveau, namelijk in wetgeving (met buitenproportionele sancties bij overtreding, aldus de Raad van State over dit wetsvoorstel (zie: http://mobiel.raadvanstate.nl/adviezen/advies.html?id=11020)), wordt vastgelegd dat uiterlijke verzorging van uitkeringsgerechtigden een serieus en te bestrijden probleem is. In de ogen van onze wetgever zijn er dus in elk geval teveel slordig geklede bijstandsontvangers.

    Vervolgens verdedigen geloofwaardige mensen, zoals de genoemde staatsecretaris, in persberichten en op persconferenties dit voorgestelde beleid. Media papegaaien dit keurig na, tot aan de NRC toe.

    Dit verraderlijke, want moeilijk te herkennen proces, heet stigmatiseren. Het is het actief ‘labelen’ (of ‘framen’) door een gezaghebbende actor, nagevolgd door diverse andere geloofwaardige boodschappers. En als zij het zeggen, dan mag iedereen het zeggen. Waarom zou je als werkgever eigenlijk met bijstandsgerechtigden in zee gaan?

    Ik pleit voor intellectuele weerbaarheid tegen ‘verwildersing’.

  3. Dat ‘slecht’ gekleed gaan geldt alleen als diegene naar een SOLLICITATIE GESPREK moet. Daarvoor moet je je passend kleden!
    Hoe je er voor de rest in je vrije tijd gaat zal het Kabinet aan zijn **** roesten!

  4. Na het lezen van dit artikel met termen als ‘activeringsfabriek’, ‘lange arm van …’,’stigmatisering’ denk ik aan het boek ‘Leven aan de onderkant Het systeem dat de onderklasse instandhoudt’ van de Britse psychiater Theodore Dalrymple. Als iemand met een uitkering geen werk kan vinden omdat hij/zij kennelijk niet goed weet hoe iemand gekleed moet gaan bij een sollicitatiegesprek dan is het juist goed als daar aandacht voor is. Het spreekt voor zich dat er ook sancties moeten zijn voor degenen die niet meewerken en zeker als ze tegenwerken. Zachte heelmeesters maken immers stinkende wonden. Dat je het imago van bijstandsgerechtigden zou beschadigen als je eisen aan hen stelt is zeer twijfelachtig. Ik denk dat dit artikel vooral imagoschade bij Batelaan zelf veroorzaakt. Ik heb nog nooit zo’n kinderachtig artikel gelezen.

  5. Als antwoord op Ton Hollander en Vlinder:

    De moeizame uitstroom van bijstandsgerechtigden naar een betaalde baan heeft weinig met hun uiterlijk te maken. Zeker niet in de huidige arbeidsmarktomstandigheden. Toch is dat wel wat de rijksoverheid met kracht suggereert (oef, wat een sanctie!).

    In de spreekkamer is iemands uiterlijke verschijning, indien relevant, uiteraard een punt van gesprek tussen casemanager en bijstandsgerechtigde. En dat is goed, want ‘in de persoon gelegen factoren’ kunnen een rol spelen. Het blijkt echter dat straf bij onwil lastig uitvoerbaar is of het averechtse effect heeft. Zie o.a. het SCP-onderzoek. Geen goede basis voor nieuw beleid.

    De wetgever blaast het incidenteel noodzakelijke maatwerk van de spreekkamer op tot een algemeen voorkomend probleem. Dit beschadigt het imago van alle bijstandsgerechtigden.

    Overigens: de term ‘activeringsfabriek’ is niet van mij. Dat is (kennelijk) de naam van het thema waaronder mijn artikel is geplaatst.

  6. Mijn reactie op de reactie van Henk-Jan Batelaan van 28 NOVEMBER 2013 OM 00:14 .

    Hartelijk bedankt voor uw reactie. In uw reactie maakt u echter een denkfout. Het gaat niet om alle bijstandgerechtigden, het gaat om bijstandsgerechtigden die een uitnodiging hebben gekregen voor een sollicitatiegesprek. Zo’n uitnodiging krijg je in het algemeen alleen als de werkgever of de daarvoor aangewezen medewerker(s) kennelijk van mening zijn dat betreffende sollicitant een redelijke kans maakt om de betreffende betrekking te krijgen. In zo’n geval kan de wijze waarop de betreffende sollicitant zich presenteert wel degelijk van doorslaggevend belang zijn. Verzorgde kleding, een verzorgd kapsel en schone handen horen daar zeker bij en kan bovendien helpen om het zelfvertrouwen van de sollicitant te vergroten.

    Veel bijstandsgerechtigden willen maar al te graag werken maar er zijn er ook die juist liever een uitkering blijven houden omdat ze bijvoorbeeld zwart werken. Zij zullen moeite doen om sollicitatiegesprekken te laten mislukken. In dit soort situaties moeten er diverse mogelijkheden zijn om hier een eind aan te maken. Daar kunnen sancties een belangrijke rol bij spelen. Een ruime meerderheid probeert straffen te voorkomen. In het verkeer helpen verkeersboetes gevaarlijk rijgedrag te ontmoedigen. Ik ken niemand die beweert dat verkeersboetes stigmatiserend zijn voor verkeersdeelnemers. Ik zie niet in waarom sancties tegen misbruik en oneigenlijk gebruik van onze sociale voorzieningen en uitkeringen dan wel stigmatiserend zijn.

  7. Als antwoord op Ton Hollander:

    In de column beantwoord ik de vraag of je algemene wetgeving moet formuleren (met disproportionele sancties op overtreding van die wetgeving), gericht op het beïnvloeden van het kleine aantal situaties waarin louter iemands uiterlijke verschijning re-integratie in de weg staat.

    Ik bestrijd uw casuïstiek niet – zie ook mijn eerdere reactie. Ik presenteer de werking van het neveneffect dat van deze wetgeving uitgaat, een effect dat de totale bijstandspopulatie treft.

  8. Er is een generatie die opgroeide met getollereerde arbeidsschuwheid. In de zeventiger jaren lag er geen stigma op het reserveren van betaalde arbeid voor de werkwillige naaste. En zolang krapte aan betaald werk nog de realiteit is, zie ik niet in waarom dat zou moeten veranderen. De enig geldende argument om de naam van Wilders erbij te halen is die van een pakkende kop boven de column. Maar als we dan toch willen stigmatiseren, waarom dan niet de egoïst die de 70-urige werkweek voor zichzelf houdt? Waarom staat zo iemand niet wat uurtjes, inclusief loon, af aan een ander?

  9. Als het alleen zou gaan om een kledingadvies bij sollicitaties, zou het nog meevallen, hoewel ik het opschorten van de uitkering wel een uitnodiging vind om zwart te gaan werken, want je moet toch wat? Maar wie in de bijstand komt, moet veel meer: sporten, vrijwilligerswerk doen zonder recht op eigen keuze voor de inhoud ervan, sollicitatietrainingen volgen en solliciteren op alles wat er maar te vinden is. Doe je niet mee, al heb je ruimte ervaring met solliciteren, wil je ander vrijwilligers werk doen, de sanctie van een pittige korting ligt al klaar.
    Als mensen zwart werken, moet je dat bestraffen, los van de vraag of zij een uitkering hebben. Als mensen niet willen werken, laat ze dan in tijden van grote werkloosheid alsjeblieft met rust. Dan kunnen ze in ieder geval niet het werk gaan doen dat een ander wel heel graag had willen doen.
    Door deze maatregelen schep je een beeld van bijstandgerechtigden als slecht verzorgde, luie, papzakken die alleen maar op de bank hangen als ze niet van overheidswege geactiveerd worden.
    In de jaren ’80 zaten ook velen in de bijstand en die hebben een enorme berg aan vrijwilligerswerk verzet en dan nog echt vrijwillig ook!

  10. Als reactie op MvdBerg:

    Net als Frank in de eerste reactie op deze column, ziet u geen verband tussen stigmatisering door de rijksoverheid en Geert Wilders. Dit verband is er wel:

    In 2010 is er een minderheidsregering gevormd tussen CDA en VVD. Zij sloten een regeerakkoord. Deze minderheidsregering voorzag zichzelf van gedoogsteun door de PVV in de Tweede Kamer. Daartoe werd met de PVV een gedoogakkoord gesloten. Met dit gedoogakkoord kwamen regeringspartijen VVD en CDA tegemoet aan een paar wensen van de PVV. Zie pagina 20, de bijlage bij het gedoogakkoord.

    Eén van deze wensen was het ‘zo nodig’ voorbereiden van een wetsvoorstel waarin het recht op bijstand wordt beperkt aan mensen die onvoldoende zorg besteden aan hun kleding. Zie pagina 9 van het gedoogakkoord.

    Het wetsvoorstel van het huidige kabinet (VVD-PvdA) promoveert de wens van Wilders uit de vorige kabinetsperiode in (een voorstel voor) nieuwe wetgeving. Vandaar de kop boven mijn column. In de column vindt u overigens een link naar het gedoogakkoord.

  11. Mijn reactie op de reactie van MvdBerg van 2 december 2013 09:53u
    De werkloosheid wordt niet veroorzaakt door schaarste aan werk maar door de frictiewerkloosheid, een mismatch tussen vraag en aanbod, te hoge arbeidskosten en het te hoge aanbod vanuit het buitenland.
    Door de toenemende concurrentie vanuit opkomende landen zoals China, India enz. zal de vraag naar grondstoffen zoals ijzererts, aardolie , schaarse metalen maar ook landbouwproducten toenemen. Dat zal een opwaartse druk op de prijzen geven. Onze invoer zal daardoor waarschijnlijk in de nabije toekomst aanzienlijk duurder worden. Aan de andere kant zullen de opkomende landen steeds meer producten en diensten leveren. De toenemende concurrentie zal waarschijnlijk tot gevolg hebben dat Nederland minder kan verdienen aan de export en haar internationale dienstverlening. We lopen hierdoor het risico dat ons land aanzienlijk minder welvarend wordt. Als we onze welvaartsstaat niet helemaal willen laten verdwijnen zullen we er alles aan moeten doen om zoveel mogelijk mensen te activeren.
    Ik ben het met u eens dat de naam van Wilders ten onrecht erbij gehaald wordt. De term ‘populisme’ wordt ook graag gebruikt door lieden die geen overtuigende argumenten hebben om anderen te overtuigen van hun standpunt.

  12. Mijn reactie op de reactie van Henk_Jaap Batelaan van 30 november 2013 22:51u.

    Als een Kabinet met een andere samenstelling dan de vorige toch blijft vasthouden aan een bepaalde regeling dan zou u dat toch te denken moeten geven. Maar kennelijk werkt dat bij u niet zo.

    Nederland is een rechtstaat dat betekent o.a. dat alle beslissingen van de overheid een wettelijke basis moeten hebben. Als ik u goed begrijp dan heeft u bezwaar tegen ‘algemene wetgeving’ . Hoe wilt u dat rijmen met artikel 1 van de Nederlandse grondwet die de overheid de opdracht geeft om gelijke gevallen gelijk te behandelen? Bijstandgerechtigden behandelen als zielepoten waaraan we vooral geen eisen mogen stellen dat lijkt mij juist niet in het belang van bijstandsgerechtigden.

  13. De lange arm van Wilders blijkt zelfs op dit forum aangezien Ton Hollander op diverse fora te kennen heeft gegeven voortdurend op de PVV te stemmen en dat is geen ook wonder gezien de stellingnamen.
    Wilders sociaal economische agenda is in werkelijkheid door electorale beweegredenen ingegeven aangezien Henk en Ingrid niet tot de VVD kringen behoren. Paradoxaal zijn er nu heel wat Henk en Ingrid’s die op de PVV stemmen en in de bijstand zitten.
    Het lijkt erop dat het standpunt van de PVV over Bijstandswet in beide Kamers zich meer in een ‘linkse’ richting gaat bewegen.
    Het huidige wetsvoorstel over de Bijstandswet van de huidige PvdA staatsecretaris valt nu zelfs bij de PVV in slechte aarde.

  14. Om sancties op te kunnen leggen aan die bijstandsgerechtigden die opzettelijk slecht gekleedt naar een een sollicitatiegesprek gaan, met als doel, de sollicitatie te saboteren, moet men dat zeker weten. Het is niet terecht om sancties op te leggen aan bijstandsgerechtigden die niet de bedoeling hebben om een sollicitatie te saboteren.
    Ik ken goed geklede en hoogopgeleide bijstandsgerechtigden die graag aan het werk willen, maar die ontslagen (afgedankt zijn) zijn vanwege hun leeftijd, en die vanwege hun leeftijd moeilijk een nieuwe baan kunnen vinden.Bij een sollicitatie spelen dus meerdere factoren een belangrijke rol.
    Verkeersboetes werken ontmoedigend. Maar verkeersboetes zijn noodzakelijk voor de veiligheid van de burgers. Het zijn trouwens heel vaak goed geklede automobilisten die de verkeersregels aan hun laars lappen. Zo ben ik, een goed geklede bijstandsgerechtigde, bijna 3 keer op de motorkap belandt van een goed geklede automobilist die mij als fietser geen voorrang wilde verlenen.
    Onze maatschappij begint een beetje te lijken op een kippehok met een pikorde. En niemand wil graag het kippetje op de onderste rang zijn.En het is niet of moeilijk te bewijzen welke bijstandsgerechtigden opzettelijk een sollicitatie saboteren. De overheid zou een beetje ondersteunend kunnen zijn door bijstandsgerechtigen een soort kledingtegoedbon te verstrekken, zodat ze kleding van goede kwaliteit kunnen aanschaffen voor sollicitaties.
    Zwartwerkers en andere bijstandsfraudeurs dienen te blijven opgespoord en gestraft.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.