Ik merk in mijn werk als Kinderombudsman dat kinderen ongelooflijk loyaal zijn aan volwassenen. Of het nu hun eigen ouders zijn die dingen doen die kinderen naar vinden, of de overheid. Kinderen geven volwassenen eigenlijk heel vaak en heel royaal het voordeel van de twijfel. Ze beargumenteren waarom een afspraak niet wordt nagekomen. Of waarom hun vader of moeder juist hen onaardiger behandelt dan het broertje of het zusje.
En kinderen zoeken naar oplossingen. Want dat is kinderen eigen. Ze willen niet met een probleem blijven zitten. Ze zoeken altijd de lichtpuntjes, want zonder hoop is er niets.
Zelf problemen te lijf gaan
En toch, ondanks al die loyaliteit komt het voor dat kinderen het vertrouwen verliezen. Ik merk dat we in zo’n tijd zijn beland. En natuurlijk, dit geldt lang niet voor alle kinderen. Veel kinderen in Nederland groeien goed en voortvarend op. Ze weten dat als ze het zelf niet kunnen, ze vertrouwen mogen hebben in de volwassenen in hun leven.
Maar wat kinderen nu aangeven, is anders dan wat ik vijf, zes jaar geleden in mijn rol als Kinderombudsman hoorde. Uit ons recente onderzoek Als je het ons vraagt 2022 kwam naar voren dat kinderen zich vooral zorgen maken over het klimaat, de oorlog in Oekraïne en armoede in Nederland en in de wereld. En dat kinderen vinden dat ze hun eigen houding en gedrag moeten veranderen, omdat wij, volwassenen, hun niet meer het vertrouwen geven dat wij de problemen gaan oplossen.
Kinderen zien dat wij het niet goed genoeg doen
Kinderen geven aan dat ze daarom van ons de ondersteuning en tools willen krijgen, zodat zij zelf het heft in handen kunnen nemen. En die problemen te lijf gaan die wij niet oplossen. Grote vraagstukken in Nederland ‒ de toeslagenaffaire, de stikstofcrisis, de aanpak van de milieuproblemen. Kinderen voelen zich machteloos, want ze hebben niet de invloed om zelf veranderingen aan te brengen en ze zien dat wij het niet goed genoeg doen.
Oog voor alle grijstinten
Hoe winnen we het vertrouwen van kinderen terug? Kunnen we dat?
Ik denk het wel. Ook ik heb met kinderen gepraat over grote issues. Bijvoorbeeld rond Zwarte Piet. Ik was zo geïmponeerd door wat kinderen hierover zeiden. Tegenstellingen overbruggend. ‘Als we hem nu het ene jaar paars maken, dan mag hij het volgende jaar wel zwart.’
Respect en oog voor alle grijstinten in opinies, polarisatie willen voorkomen. Een oplossing zoeken die goed is voor iedereen. En daarbij allemaal wat water bij de wijn doen. En ondertussen onder ogen zien wat moet. Want dat doen kinderen ook. Als een probleem een echt probleem is, en de oplossingen doen pijn, dan ga je ze niet uit de weg. Dan zie je ze onder ogen en help je elkaar er het beste van te maken.
Uit ons onderzoek uit 2022 blijkt dat kinderen in volwassenen niet meer het goede voorbeeld zien. Om het vertrouwen van kinderen te herwinnen, kunnen wij een voorbeeld aan hen nemen. Aan hun optimisme om het goed te laten komen. Aan dat wat ze er zelf voor overhebben en aan de compassie die ze voor de ander kunnen hebben, ook als ze het niet met de ander eens zijn. In de wil om het probleem op te lossen.
Als wij als volwassenen een voorbeeld nemen aan kinderen, dan gaat het goed komen. Dan winnen we het vertrouwen terug, gaan we samen in gesprek en vooral samen aan de slag. En werken we aan oplossingen waarbij we oog hebben voor de wensen en behoeften van de ander. Ik ben ervan overtuigd dat we er samen uitkomen.
Margrite Kalverboer is kinderombudsman
Fotocredit: Reyer Boxem