Volwassenen beschouwen het gedrag van jongeren te vaak als een schreeuw om hulp.. Ze zien een generatie met dringende mentale problemen, en proberen daaraan tegemoet te komen. Maar wat nu als we de jeugdige zorgen en opstandigheid anders interpreteren? Niet als een hulpvraag, maar als een uiting van gezonde weerstand tegen de maatschappelijke status quo: als een politieke klacht? Dan is niet de behandelkamer, maar de Tweede Kamer de plek om jongeren een kans op welzijn te bieden.
De woede van jongeren is begrijpelijk en terecht
Keken we maar wat meer naar onszelf. Dan zouden we zien wat een ondankbare erfenis we nalaten: een uitgeholde rechtsstaat; microplastics en gif tot in ons bloed.
De woede en wanhoop van jongeren zijn niet alleen begrijpelijk, ze zijn terecht. De politiek van de afgelopen jaren weigert de grote problemen van vandaag en morgen serieus te nemen. Neem de brede welvaart: het Sociaal-Cultureel Planbureau constateert dat die op termijn af zal nemen. Het (inmiddels demissionaire) kabinet ‘besteedt weinig aandacht aan de verantwoordelijkheid die Nederland daarvoor nu wil nemen.’ Kortom: politici zijn ziende blind en horende doof voor hun voornaamste verantwoordelijkheid.
Ondertussen zien jongeren hoofdschuddend aan hoe politici met elkaar omgaan. Volwassen mannen en vrouwen die zich gedragen als de pestkoppen op het schoolplein – al gedragen kleuters zich vaak beter. Veel jongeren zijn er klaar mee een voorbeeld te nemen aan zulk gedrag. Belangrijker nog: ze zijn er klaar voor het zelf beter te doen. Ouderwets polderend hebben jongerenorganisaties een glasheldere strategie ontwikkeld voor een gezonde en eerlijke toekomst.
Dat vraagt van ons, volwassen burgers, een antwoord. We moeten weer politiek actief worden.
Stop met wegkijken
Het meest frustrerende aan onze politieke situatie is niet de schrijnende ongelijkheid, het blinde neoliberalisme of het verzieken van de leefomgeving. Het is vooral de overheersende lethargie die ons opbreekt. Veel volwassenen ontkennen simpelweg hun verantwoordelijkheid voor de toekomst. Vele rapporten geven aan dat het korte termijnperspectief domineert, ook in het beleid.
Veel volwassenen ontkennen de problemen gewoon
De politiek van de afgelopen jaren erkent enkel het hier en nu. Het is tijd om daar nee tegen te zeggen. Ik put hoop uit het feit dat de internationale politiek zich aan ons opdringt en ons ingedutte wereldbeeld ontregeld raakt. Onze grote neef aan de overkant van de oceaan beschermt ons niet langer, en de internationale rechtsorde wankelt. Nie wieder blijkt niet voor iedereen op te gaan. We worden er zenuwachtig van.
Dat is goed nieuws voor jongeren - de grootste verliezers van de afgelopen decennia. Ten minste: dat kan goed nieuws zijn, als volwassenen hun oogkleppen afdoen.
Dagelijkse keuzes
We kunnen het beter doen, ook als we geen politiek bedrijven. Dagelijks zijn er kansen om politieke betekenis te geven aan ons handelen. Kinderen kijken ons op de vingers. Als volwassenen praten over ons soort mensen, gaan ook zij de wereld in hokjes verdelen. Als volwassenen bang zijn om contact te maken, leren ook zij anderen eng te vinden. Als volwassenen doen alsof ze kleurenblind zijn, leren we hen dat het oké is geen racisme te zien.
De samenleving die jongeren wordt nagelaten, is niet neutraal en levert moreel ongemak op
Met welk excuus houden wij ons afzijdig van lokale politiek of activisme? Kunnen we het nog verantwoorden dat we het nieuws niet volgen, als het nieuws ons wel komt halen? Het is een van de vragen waar wij als volwassenen mee worstelen. We willen er niet aan dat opvoeden morele keuzes van ons vraagt. Liever blijven we hangen in een apolitieke wereld, waarin onderwijs neutraal is en politieke keuzes onnodig zijn. Maar de samenleving die we jongeren nalaten, is niet neutraal. Die wereld levert vanzelfsprekend moreel ongemak op.
Dat ongemak zou ons allen dierbaar moeten zijn. Te vaak echter reageren volwassenen anders: jongeren die hun politieke betrokkenheid uiten, zetten we als samenleving weg. Zij zijn activistisch, radicaal en veroorzakers van overlast. Met die reactie ontkennen wij de politieke verantwoordelijkheid die in opvoeding ingebakken zit. Nu de toekomst (weer) op losse schroeven staat, is het nauwelijks meer mogelijk om onze verantwoordelijkheid te verhullen. Ik zie dat als een hoopvol moment.
Span je in voor wat jij als volwassene belangrijk vindt, en laat dat aan jonge mensen zien
Onze gezamenlijke toekomst moet gemaakt worden. Eigenlijk is het heel eenvoudig: span je als volwassene in voor wat jij belangrijk vindt, en laat dat aan jonge mensen zien. Elk van ons draagt verantwoordelijkheid voor de toekomst. Een politiek die enkel in het heden handelt, ontkent dat. Zo’n politiek zou voor iedereen, ongeacht leeftijd of politieke kleur, onacceptabel moeten zijn.
Katy Hofstede (1991) is bestuursadviseur en promovendus bij het Nederlands Jeugdinstituut. Ze was mede-auteur van Andere kijk op groeiend jeugdzorggebruik. Voor een hoopvolle wereld om in op te groeien (2023). Haar promotieonderzoek gaat over de vraag hoe historische ontwikkelingen en wetenschapsinterne normen de maatschappelijke relevantie van de pedagogiek beïnvloed hebben.