In Nederland groeien te veel jongeren op in (dreigende) armoede of met schulden. Geldzorgen, armoede en schulden vormen een risico voor de ontwikkelkansen van jongeren. Gemeenten worstelen met de vraag hoe jongeren het beste geholpen kunnen worden. De complexe problematiek vraagt om een aanpak waar professionals vanuit verschillende leefdomeinen een rol in spelen.
Jongerenwerkers spelen een onmisbare rol in het signaleren, bespreken en aanpakken van geldzorgen
In de afgelopen jaren voerden de lectoraten Youth Spot en Armoede Interventies (beide Hogeschool van Amsterdam) samen met vijftien jongerenwerkorganisaties een participatief praktijkgericht onderzoek uit met subsidie van Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA.1
De resultaten laten zien dat jongerenwerkers een onmisbare rol spelen in het signaleren, bespreken en aanpakken van geldzorgen. Toch is hun inzet op dit thema lang niet altijd zichtbaar of structureel georganiseerd.
Meer dan een luisterend oor
Jongerenwerkers dragen op allerlei manieren bij aan preventie en ondersteuning. Het betreft dan niet alleen het bieden van een luisterend oor, maar ook het organiseren van financiële educatie, spreekuren of inloopmomenten en zelfs begeleiding bij schulden, vaak in samenwerking met gespecialiseerde organisaties.
Jongerenwerkers weten jongeren laagdrempelig te bereiken
Jongerenwerkers weten jongeren laagdrempelig te bereiken, bouwen vertrouwen op en kunnen vanuit die relatie geldzorgen bespreken, gericht hulp bieden of warm doorverwijzen. Bovendien blijken alle reguliere jongerenwerkactiviteiten, zoals De Inloop, Meidenwerk en het organiseren van een sporttoernooi, maar ook ambulant werk en straathoekwerk, van grote waarde als het gaat om (dreigende) armoede.
Dit aanbod wordt vaak uitgevoerd in buurten waar kwetsbare jongeren wonen en is bedoeld voor alle jongeren. Een meerderheid van de 90 geïnterviewde jongeren meldde zich via deze activiteiten met vragen over geld(zorgen) bij het jongerenwerk.
Deze reguliere activiteiten blijken een belangrijke ingang te zijn
Deze reguliere activiteiten blijken dan ook een belangrijke ingang te zijn naar jongeren die leven in (dreigende) armoede of met schulden. Ze bieden jongeren enerzijds kosteloos ontspanning en ontmoeting in een veilige omgeving en anderzijds wordt een vertrouwensband met jongeren opgebouwd, waardoor geldproblemen durven te worden gedeeld.
Hun houding is nog belangrijker
Niet alleen hebben jongerenwerkorganisaties allerhande aanbod voor het tegengaan van armoede en schulden, de houding van jongerenwerkers blijkt nog belangrijker om geldzorgen te bespreken. Jongeren waarderen de persoonlijke benadering en informele sfeer. Volgens jongeren maken de houding en bejegening van jongerenwerkers hen uniek.
‘Heel open zijn, aardig en laten zien dat ik bij haar altijd welkom ben en dat ik altijd alles kan vragen. Dus zij vertelde wel elke keer: “Als er iets is, dan kan je bij mij terecht.” […] De open houding die ze had. Dat je gewoon alles kon zeggen, kon vragen... Alles mocht bij Y. Natuurlijk wel tot een bepaald punt. Maar je mocht alles gewoon doen.’ (Jongen, 20 jaar)
De bereikbaarheid en snelheid van het jongerenwerk worden ook door veel jongeren genoemd als werkzame factoren die maken dat zij hun geldzorgen met jongerenwerkers bespreken.
‘Bijvoorbeeld dan heeft Y de hele dag volgepland. Maar als ik haar echt nodig heb, dan kan ik gewoon langskomen. […] Ja, ze zijn gewoon heel betrokken in de zin van, ze zijn er voor je, weet je wel. Ook als het even niet uitkomt misschien.’ (Jongen, 27 jaar)
Eerste aanspreekpunt
Jongeren geven het jongerenwerk gemiddeld een 8,6 als rapportcijfer. Ouders en professionals uit het netwerk herkennen de waarde van het jongerenwerk. De meeste professionals zien het jongerenwerk als eerste aanspreekpunt waar jongeren geldzorgen mee bespreken, iets wat veel instanties niet lukt.
Het jongerenwerk heeft daarmee volgens hen een belangrijke plek in de vroegsignalering
Het jongerenwerk heeft daarmee volgens hen een belangrijke plek in de vroegsignalering. Daarnaast speelt het jongerenwerk een rol bij het ‘ontstressen’ van jongeren doordat jongerenwerkers vanuit meerdere leefgebieden werken aan zelfkennis en een toekomst.
‘Het is voor een overheidsinstantie en (zorg)professionals soms moeilijk vertrouwen te kweken en toegankelijk te zijn. Juist in deze verbinding kan het jongerenwerk een cruciale rol spelen omdat ze naast de jongeren kunnen staan, anders dan de overheid dat kan.’ (Beleidsadviseur gemeente)
Verstevig deze onmisbare schakel
Onze conclusie is dat het jongerenwerk een onmisbare schakel is in een preventieve aanpak van armoede en schulden. Maar dan moet hun rol wel serieus worden genomen – in beleid én in de praktijk. Dat vraagt om structurele samenwerking, kennisdeling en voldoende ruimte om te doen wat werkt.
Sommige jongerenwerkorganisaties bieden van alles aan
We zien grote verschillen tussen jongerenwerkorganisaties in de reikwijdte van hun projecten en diensten die het doorgaans van tijdelijke subsidies moeten hebben. Sommige jongerenwerkorganisaties bieden veel aan op het gebied van financiën: positieve vrijetijdsbesteding, aandacht voor geldzaken en ondersteuning bij (dreigende) geldproblemen en bij schulden. Andere organisaties bieden slechts een enkel type en sommige (nog) niets op het gebied van armoede- en schuldenaanpak.
De verschillen in reikwijdte hebben te maken met de verschillen in opdracht die jongerenwerkaanbieders vanuit hun gemeente en andere financiers krijgen ten aanzien van armoede en schulden. Vervolgonderzoek kan in kaart brengen hoe opdrachten van jongerenwerkorganisaties (eventueel in samenwerking met hun samenwerkingspartners) op het gebied van armoede en schulden verschillen per gemeente en wat hiervan de oorzaken zijn, of dit wenselijk is en welke lessen daaruit te trekken zijn.
Jongerenwerkers zijn vaak zoekende in het oerwoud aan regels en regelingen
Daarnaast is het belangrijk om jongerenwerkers voldoende toe te rusten om armoede en schulden aan te pakken. Jongerenwerkers zijn vaak zelf zoekende in het oerwoud aan regels en regelingen. Als zij zich met behulp van landelijke kennisbanken daarin beter kunnen oriënteren, kunnen ze de jongeren nog beter ondersteunen.
Stijn Sieckelinck en Wendy Wesseling zijn verbonden aan het lectoraat Youth Spot van de Hogeschool van Amsterdam. Jodi Mak werkt bij het lectoraat Armoede Interventies aldaar. Sieckelinck en Wesseling doen onderzoek ten behoeve van de professionalisering van jongerenwerkers. Mak is expert op het gebied van jeugd en armoede. Deze bijdrage is gebaseerd op hun onlangs verschenen rapport over jongerenwerk en armoede.
Noten
- Het onderzoek startte met een verkenning: onderzoekers inventariseerden projecten en diensten van het jongerenwerk op armoede en schulden, 23 jongerenwerkers hielden een logboek bij, 90 kinderen en jongeren werden geïnterviewd en 47 ketenpartners en ouders vulden een vragenlijst in. Vervolgens zijn de resultaten op een werkconferentie gevalideerd in focusgroepen. Daarna gingen 24 jongerenwerkers vanuit thematische werkplaatsen in hun praktijk aan de slag met de bevindingen.
Foto: Andrea Piacquadio via Pexels.com