Maak plaats voor jonge vrouwen in openbare ruimte

Bij de inrichting van openbare ruimte wordt te weinig rekening gehouden met de veiligheidsbeleving van jonge vrouwen. Rotterdamse onderzoekers doen vijf voorstellen om dat te verbeteren.

Recente onderzoeken in Rotterdam en nationaal (Pointer, 2024) laten zien dat jonge vrouwen zich vaak onprettig of onveilig voelen in de stedelijke buitenruimte. Voor de een vormen de fysieke inrichting en de voorzieningen redenen om niet graag in buitenruimtes te verblijven. De ander vermijdt buitenruimtes vanwege seksuele straatintimidatie en sociale controle.

Discrepantie

Door het ontbreken van een integraal perspectief is er onvoldoende aandacht voor hoe sociale en fysieke aspecten van stedelijke omgevingen bijdragen aan beleving van de buitenruimte. Vooral de stem van de meiden en vrouwen ontbreekt vaak.

Meisjes en jonge vrouwen hebben vooral angst voor seksuele intimidatie

Uit ons onderzoek Ruimte voor meiden komt naar voren dat de gebruikelijke interventies om de openbare ruimte veilig te maken vooral bestaan uit fysieke ingrepen: meer verlichting en schoonmaken. De inrichters van openbare ruimte houden er echter nauwelijks rekening mee dat meiden niet op één plek blijven hangen, maar rondlopen met vriendinnen. Winkelgebieden en OV-knooppunten zijn voor hen belangrijke plekken.

Ontwerpprincipes

Op basis van onze bevindingen stellen wij vijf ontwerpprincipes voor die de veiligheidsbeleving in de openbare ruimte voor (jonge) vrouwen kunnen verbeteren.

  • Houd er rekening mee dat culturele en normatieve kaders waarmee jonge meiden opgroeien van invloed zijn op hun gebruik van de openbare ruimte.

Meisjes en jonge vrouwen hebben vooral angst voor seksuele intimidatie. Dat speelt een grote rol in hun gevoel van veiligheid in de openbare ruimte. Ze vermijden bepaalde plekken, en gaan interacties met vreemden uit de weg.

Ook gendernormen spelen een rol. Het geaccepteerde gedrag van adolescente vrouwen is dat zij, meer dan jongens, onopvallend zijn en niet zomaar op straat rondhangen. Dit beperkt hun bewegingsvrijheid en hun positieve beleving van de openbare ruimte.

  • Herken de copingstrategieën en -tactieken van jonge meiden.

Meiden passen verschillende strategieën toe in de openbare ruimte. Ze reizen bijvoorbeeld het liefst niet alleen.

Waar zijn de functionaliteiten die passen bij de behoeftes van vrouwen in de openbare ruimte?

Daarnaast gebruiken ze oortjes om te voorkomen dat ze ongewenst aangesproken worden. Ze kijken niet naar andere groepen of individuen en maken geen oogcontact met potentiële plegers van ongewenst gedrag. Ten slotte nemen ze het openbaar vervoer in plaats van te lopen naar hun bestemming.

Figuur 1: Visualisatie van copingstrategieën die jonge vrouwen toepassen om zich veilig te voelen in de openbare ruimte. Beeld: Geertje Slingerland

  • Zorg voor betekenisvolle plekken in de openbare ruimte die multifunctioneel gebruikt kunnen worden.
  • Zorg voor vanzelfsprekend, zichtbaar toezicht door mensen (ogen op straat).

Om tot een vrouwvriendelijk ontwerp van de openbare ruimte te komen, is het cruciaal om meer rekening te houden met de door vrouwen gewenste activiteiten. Er zijn voetbalveldjes, sporttoestellen of skateparken, maar waar zijn de functionaliteiten die passen bij de behoeftes van vrouwen in de openbare ruimte?

Multifunctionele faciliteiten kunnen zorgen voor een natuurlijk, zichtbaar en menselijk toezicht in de openbare ruimte, waardoor jonge vrouwen zich veiliger voelen. Daarbij zijn servicemedewerkers, beheerders van parken en andere vormen van informeel toezicht veel belangrijker dan cameratoezicht of meer politie.

Informeel toezicht wordt gestimuleerd door compactheid en variatie van functies in de omgeving, zoals gebouwen die uitkijken op de straat of de aanwezigheid van ouders in een speeltuin. De openbare ruimte moet zo ontworpen zijn dat ze een divers publiek aantrekt en er informeel toezicht aanwezig is.

De openbare ruimte zelf én de routes ernaartoe moeten veilig zijn

Plaatsing van bankjes is belangrijk. Maar bankjes opgesteld in een lijn geven gevoelens van onveiligheid, omdat vrouwen zich tentoongesteld voelen en het makkelijker is voor vreemden om naast hen te gaan zitten. De openbare ruimte zelf én de routes ernaartoe moeten veilig zijn.

Naast de fysieke inrichting is het ook van belang dat er geïnvesteerd wordt in meer ogen op straat. Behalve beheerders en serviceverleners zijn – ook in de avonduren – ruimere openingstijden van winkels rond OV-knooppunten, en overzichtelijke toegangswegen tot het OV belangrijk.

  • Zorg voor zichtlijnen, verlichting en toegankelijkheid.

Duidelijke toegangsroutes, verlichting en overzichtelijke ruimtes die lopen van punt A naar punt B maken de openbare ruimte aantrekkelijk voor vrouwen.

Figuur 2: Visualisatie van een meer vrouwvriendelijke openbare ruimte, door multifunctionele ruimtes, meer verlichting en ogen op straat. Beeld: Geertje Slingerland

Beleidsmakers en stedelijke planners moeten meer met de blik van vrouwen naar de openbare ruimte leren kijken om deze ook voor hen aantrekkelijk, uitnodigend en veilig te maken. Dat kan het best door vrouwen van verschillende leeftijden en achtergronden te betrekken bij het ontwerp van openbare ruimtes.

Geertje Slingerland is universitair docent Urban Studies bij de faculteit Bouwkunde aan de Technische Universiteit Delft. Krista Schram is associate lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid bij Hogeschool Inholland. Tamar Fischer is universitair hoofddocent Criminologie bij de Erasmus School of Law aan de Erasmus Universiteit. Linda Zuijderwijk is zelfstandig stadssociologe. Joost Jansen is universitair docent Criminologie bij de Erasmus School of Law aan de Erasmus Universiteit. Wenda Doff is zelfstandig stadssocioloog.

Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Kenniswerkplaats Leefbare Wijken. De kenniswerkplaats is een samenwerking tussen gemeente Rotterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam.

 

Foto: Steven Pisano (Flickr Creative Commons)

Dit artikel is 1961 keer bekeken.

Reacties 3

  1. In Rotterdam is 56% van de bevolking van allochtone afkomst. De straatcultuur waarbij vrouwen zich niet veilig kunnen voelen kan daar niet los van staan.
    Het is dan ook niet waarschijnlijk dat de inrichting van de openbare ruimte hier uitsluitend een oplossing kan bieden om de veiligheid van vrouwen op straat te vergroten.

  2. Mijn reactie is tegen de norm die hier getoetst word, dat zeker!

    Laten we het menselijke wereldbeeld op de schop nemen en een goede analyse maken over nieuwe moraal.

    Denkertje!
    _____________________________________________________________________________________________________
    Wat maakt het nou, dat de mens toch altijd de behoefte heeft om zich veilig te moeten voelen?. Wat heeft het nou in hemelsnaam nut om ergens energie in te steken als er ook nog eens weer causale oorzaken en gevolgen zijn en een diepe impact heeft op het vrije individu die zich autonoom prima kan voortbewegen ”met of zonder gemekker van de oh, zo vijandige buitenwereld”
    _______________________________________________________________________________________________________

    Wat mij opvalt is dat mensen te lief zijn en daardoor gek genoeg een innerlijke catastrofe veroorzaken bij vrije individuen zoals ik.

    In mijn geest woekert oorlogen, haat, ellende, bloed vergieten, doden, martelen, afstraffingen, onder het mom zelfkastijdingen elke dag! In mijn wereld barst alle ellende los en is er een oorlog die nog ellendiger en groter is dan de oorlog die in deze nu nog fysieke wereld aanwezig is!

    Durft te dromen, en ik moet zeggen: Innerlijke ellende kan soms overheerlijk zijn vooral als er in de buurt nog ergens een boksbal is of een sloopt ruimte aanwezig is waar ik alle geestelijke ellende op bot kan vieren.

    Gedichten maken en van mij af schrijven werkt ook.
    Nog woedender worden werkt totaal niet omdat ik het beestje alleen maar voer geef.

    Deze ellende (klinkt misschien ironisch) wordt veroorzaakt door alle zachte slappe happen in deze wereld. Mensen zijn helaas zo vredelievend geworden waardoor alles wat in hen verwachtingen, perceptie en zogenaamde gedachte niet deugt of er fysiek minder aantrekkelijker uit ziet een potentieel gevaar moet zijn en bestreden moet worden!

    Mensen durven deze innerlijk misdialogen met hen zelf niet aan, of gekker nog de confrontatie opzoeken door alles weg moffelen omdat de angst voor messteken, gescheld, discriminatie, beledigingen, intimidatie sterker aanwezig is bij de huidige mens, heb ik het idee.

    Dat zegt al genoeg.

    Als man met een lelijk uiterlijk krijg weinig respons of wordt totaal niet serieus genomen. In plaats van mijn verhalen te geloven, moffelen mensen het weg en zeggen altijd de standaard antwoordjes dat ik er mag zijn zoals iedereen of niemand is perfect.

    Dat soort fratsen waardoor ik niet geholpen word omdat ik extreem hard lijd onder uiterlijkheden. Vaak wordt ik uitgelachen, getreiterd, of roepen mensen nare dingen naar mij toe, vroeger veel uitgedaagd en op de kast gejaagd: Jeetje het is mij toch wat!

    Moet ik dan als een jankballetje de maatschappij laten opdringen om een veilige situatie te creëren voor lelijk uitziende mensen?
    Dat dacht ik dus niet.

    Ik vindt het wel overheerlijk om eens flink woest worden tegen zo’n iemand zo minachtend met hen geweten naar de grond te duwen.

    Ik kijk dan erg woedend, en scheld hen gewoon lekker uit. Bovendien spuug ik op de grond en zeg zo, lekker toch: Heb je last van mijn uiterlijk ofzo, wat jammer: Je had ook naar leukere dingen kunnen bekijken. Of leuker, ben je wel een echt mens of een onbezielde automaat zonder gedachtes want u laat zich meesleuren in iets wat u niet leuk vind waardoor u nooit kunt overschakelen om mij mooi te denken!

    Met de jaren mee, beledig ik juist de personen die het zo leuk vonden om mij te intimideren of te beledigen.

    “Het zijn niets meer dan weke lemmingen die de mode mee lopen en basaal reageren wat hen niet bewuste brein doet”

    Het zijn net mensen, maar dan een soort van vleesverpakking met nogal rare geautomatiseerde vooral basale trekken!
    Geen echte mensen dus, maar dingen die irriteren en vreselijk doen laten jeuken!

    Als dit dingen zijn, waarom moet ik hen als volwaardig aanzien of aandacht schenken dat deze onbezielde en geestloze hompen vlees die gebakken lucht brabbelen als stinkende oerapen.

    Ik ben een grote of misschien een kleine jongen. Maar ik maak er nu een gewoonte van om een kleine avondwandeling te maken om lekker uit te dagen. Eerst de vervelende personen opzoeken en dan vies aankijken en belachelijk maken!

    Ik behandel echte mensen als mensen.
    Mensen met nare vooroordelen en daar ook naar handelen zijn niets meer of minder dan hersenscheten zonder een sprankje levenslicht in hen onbezielde en rare lichamen.

    Ik behandel deze nep mensen als een rotte ei, en zal mij daar ook op aan passen.

    Dus kwetsbare echt bezielde bewustzijn mensjes, maak er een sport van en ga het avontuur aan! Want we moeten geen aandacht schenken aan pseudo menssoorten die de echte mens niet mogen.

    Dan maar minder veilig!
    Want ik vindt dit soort artikelen die over intimidatie gaat niets meer of minder dan de zoveelste roeping om aandacht en huilen om het feit dat de meeste mensen barbaarse apen zijn die geen enkel sprankje mededogen hebben.

    Leer daar mee te leven, zo niet wordt net zoals ik een chagrijnige mensenhater!

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *