Maar liefst 73 procent van de sociaal werkers is een vrouw. Ook binnen huiselijk geweld valt het op dat de meerderheid van de tewerkgestelde sociaal werkers vrouwen zijn. Bovendien is er een minderheid van collega’s met een migratieachtergrond. Echter, wat betekent deze ondervertegenwoordiging voor het werk in de vrouwenopvang?
(Bijna) uitsluitend vrouwen
Als onderzoeker heb ik een jaar lang samengewerkt met een vrouwenopvang in de provincie Zuid-Holland. Een leerzame periode, gekenmerkt door waardevolle ontmoetingen en inzichten. Waar ik meeliep, was er een sterke culturele verscheidenheid onder de sociaal werkers. Iets wat het team ‘een ideale mix’ noemde. Echter, gedurende dit jaar kwam ik geen mannelijke sociaal werkers tegen, op één na die soms insprong bij personeelsgebrek.
Naast mijn observaties in de opvang kreeg ik de gelegenheid om 37 sociaal werkers te interviewen. Ook hier interviewde ik uitsluitend vrouwen. Wanneer ik hen vroeg of er mannen werkten binnen hun opvang, was het antwoord vaak negatief, of was het een uitzondering.
Er is sneller herkenning, bijvoorbeeld op het gebied van intimiteit en ervaringen
Dat er veel vrouwen werken in de opvang, is enerzijds een positief gegeven. Zo erkennen zowel sociaal werkers als de overlevenden van partnergeweld dat ‘vrouwen elkaar het best begrijpen’. Meestal komt het geweld van een mannelijke partner, waardoor er onder vrouwen wantrouwen ontstaat tegenover mannen. Dit gevoel hebben ze minder bij vrouwen.
Bovendien is er sneller herkenning, bijvoorbeeld op het gebied van intimiteit en ervaringen. Dit is ook sneller het geval bij vrouwen met een migratieachtergrond, waar intimiteit nog gezien kan worden als een taboeonderwerp.
Meer genderdiversiteit
Toch leidt het tekort aan mannelijke sociaal werkers tot een gemis, vooral betreffende een positief perspectief voor vrouwen naar de toekomst toe. Er zijn dan ook verschillende argumenten te noemen waarom mannelijke sociaal werkers essentieel zijn in de vrouwenopvang. Ten eerste kunnen ze een positief rolmodel zijn voor kinderen die getuige zijn (geweest) van huiselijk geweld. Door mannen te zien die geen geweld gebruiken, kunnen kinderen leren dat niet alle mannen zich zo gedragen en dat er gezonde voorbeelden zijn.
Wanneer een man hen helpt, kan dit hun kijk op mannen veranderen
Ten tweede is de aanwezigheid van mannelijke sociaal werkers belangrijk voor de vrouwen zelf. Door hun slechte ervaringen met mannen dreigen ze te geloven dat alle mannen hen zo behandelen. Wanneer een man hen echter helpt – niet alleen met administratieve taken, maar ook met het bieden van steun, zorg en aandacht – kan dit hun kijk op mannen veranderen. Het toont aan dat er ook mannen zijn die respect tonen en geen geweld gebruiken.
Mannelijke sociaal werkers spelen cruciale rol in gesprekken met (ex-)partners van de vrouwen
Daarnaast speelt de aanwezigheid van mannelijke sociaal werkers een cruciale rol in gesprekken met de (ex-)partners van de vrouwen. Veel sociaal werkers gaan in gesprek met de partner om te kijken hoe de situatie verder kan. Vrouwelijke sociaal werkers worden soms als partijdig ervaren door de partners die daardoor vrezen niet altijd correct geholpen te worden. Mannelijke sociaal werkers kunnen echter vaak gemakkelijker het gesprek aangaan uit herkenning.
Sociaal werkers met een migratieachtergrond
Herkenning is ook een belangrijk element wanneer we het hebben over sociaal werkers met een migratieachtergrond. Zo vertelden enkelen van hen hoe ze een voorbeeld waren voor vrouwen die opgegroeid zijn in een cultuur waar scheiden niet gemakkelijk geaccepteerd wordt en die desondanks toch weggingen van hun partner.
‘Ik kan een voorbeeld zijn. Ik ben allochtoon, gescheiden, alleenstaande moeder, en het lukt mij’
Sociaal werker Ela zei hierover: ‘Ik kan een voorbeeld zijn voor de vrouwen. Ik ben allochtoon, ik ben gescheiden, alleenstaande moeder, en het lukt mij. Zij kunnen mij ook als voorbeeld nemen. Ik kan ze op een onbewuste manier ook motiveren.’
Er zijn ook nog andere voordelen, zoals dezelfde taal spreken of een gemeenschappelijke religieuze kijk hebben op het leven. Vooral dezelfde taal spreken helpt. Dit leidt tot gemakkelijkere communicatie en kan de vrouw sneller vooruit helpen indien ze nog weinig of geen Nederlands spreekt. Over het algemeen kunnen alle soorten vrouwen zich gemakkelijker herkennen bij een divers team met verschillende (culture) achtergronden.
Gebalanceerd team creëren
Sociaal werkers streven ernaar de vrouwen in de opvang optimaal te ondersteunen op weg naar een positieve toekomst, iets wat ze uitstekend doen met de beschikbare middelen. Toch blijft diversiteit, die de vrouwen nieuwe perspectieven zou kunnen bieden, een gemis. Vandaar dit pleidooi om meer mannen en mensen met een migratieachtergrond te integreren.
Meer mannen kan ook bijdragen aan het normaliseren van respectvolle en geweldloze relaties
Meer mannen kan niet alleen leiden tot meer vertrouwen bij de vrouwen en kinderen, maar het kan ook bijdragen aan het normaliseren van respectvolle en geweldloze relaties. Meer sociaal werkers met een migratieachtergrond kan zorgen voor meer herkenning en de communicatie vergemakkelijken.
Het doel is een gebalanceerd team creëren, bestaande uit sociaal werkers met zowel een Nederlandse achtergrond als een migratieachtergrond en van verschillende genders. Of zoals sociaal werker Flora zegt: ‘Een minimaatschappij onder collega’s.’
Opleidingen kunnen een sleutelrol vervullen
Hoe die diversiteit stimuleren? Om ondervertegenwoordiging van mannen en mensen met een migratieachtergrond in sociaal werk te doorbreken is het belangrijk om de betekenis van diversiteit in het zorgaanbod te erkennen. Opleidingen kunnen een sleutelrol vervullen in het aanmoedigen van mannen en mensen met een migratieachtergrond om voor sociaal werk te kiezen, en dan specifiek in het domein van huiselijk geweld.
Verder kunnen sociale media helpen om diversiteit te stimuleren. Ze kunnen de huidige beeldvorming aanpassen door beelden te tonen van die diversiteit binnen de zorgsector. We groeien namelijk op met wat we zien op televisie of via sociale media. Het is hoog tijd om het stereotype te doorbreken en ervoor te zorgen dat ook mannen zorgposities gaan innemen.
Chloé Roegiers Mayeux werkt als promovenda aan de Universiteit voor Humanistiek rond huiselijk geweld tegen vrouwen en sociaal werk. Dit artikel is afgeleid van interviews met sociaal werkers.
Foto: Klaus Nielsen via Pexels.com