‘Ik moest mijn zusje vermoorden toen ik zestien jaar was’. Tegenover mij zit een gebroken jongeman. Hij wilde zijn zusje niks aan doen, maar hij was nog een kind en kon niet opboksen tegen de druk van zijn oudere familieleden. Inmiddels heeft hij zijn straf uitgezeten maar elke dag opnieuw gaat hij gebukt onder het verleden.
Nelleke Noordervliet schreef in Trouw van 7 juni dat de eer van Moslimmannen bol staat van egoïsme en macht. De enige manier om hiermee om te gaan is volgens de schrijfster het steunen van vrouwen die slachtoffer zijn. Noordervliet biedt ons een overzichtelijke indeling: mannen als dader, vrouwen als slachtoffer. De werkelijkheid is complexer. Het hooghouden van de familie-eer rust op een systeem waarin iedereen een rol heeft. Jongens leren van kleins af aan hun zusje te controleren, of ze dat willen of niet. Niet alleen hun vaders, ook hun (schoon)moeders, oma's en tantes voeren de druk op, wanneer een familielid zich niet houdt aan de regels of dat dreigt te doen. Zij zijn erbij en denken mee wanneer een familielid, vaak een jongere, wordt opgesloten, achtergelaten, uitgehuwelijkt, of zelfs vermoord om de eer te redden.
In een wereld waarin alles draait om eer, zijn er vele slachtoffers. Het heeft in oorsprong weinig met religie te maken, maar vaak gebruikt men religie als legitimatie en feit is dat religieuze leiders zelden ingrijpen. Geweld omwille van de eer van de familie kom je helaas over de hele wereld tegen. Bij de Hindoes in India, de Moslims in de Arabische wereld en bij de katholieken in Zuid-Amerika. Ook voor autochtone Nederlanders is het minder een ver-weg-van-ons-bed-show dan we geneigd zijn te denken. Als je ongetrouwd zwanger was in de tijd van mijn oma was dat ook een grote schande voor de familie. Dan werd het een 'moetje'. Ofwel een gedwongen huwelijk, zoals we dat tegenwoordig noemen.
De jongeman die zijn zusje moest vermoorden, probeert nu anderen te overtuigen dat eerwraak nooit een oplossing is. Hij staat niet alleen in zijn strijd: ik ken vele dappere meisjes en jongens, vrouwen en mannen, die het denken over eer in hun gemeenschap willen veranderen. Ze eisen gelijke rechten en kansen voor meisjes en jongens.
Misschien zijn die jongens en mannen niet zo zichtbaar maar hun invloed is onmiskenbaar. Het zijn bijvoorbeeld mannen die een afkeer hebben van geweld en daar anderen van overtuigen. Of het zijn jongens die hun zusje de vrijheid gunnen om verliefd te worden op een jongen van haar eigen keuze. Soms zijn het jongens die verliefd zijn geworden op een jongen. Sommigen zijn atheïst, anderen juist diepgelovig. De een gaat letterlijk de barricade op, de ander van achter zijn computer. Maar allemaal zijn het dappere jongens en mannen die zich op hun eigen manier inzetten voor verandering. Naar eer en geweten. Net als hun zusters met dezelfde idealen, verdienen zij al onze steun.
Hanneke Felten is projectleider bij Movisie en changemaker voor WECAN.nl. Deze column verscheen eerder in Touw.