Wat verstaan we precies onder ‘outsiders’ op der arbeidsmarkt? Zijn dat seizoensarbeiders, oproepkrachten en uitzendkrachten, of ook succesvolle zzp’ers? Of gaat het om mensen die langdurig zijn uitgesloten van participatie op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld mensen met een handicap en langdurig werklozen? Wat mij betreft gaat alleen om deze laatste categorie.
Voor veel mensen die niet tot deze outsiders behoren geldt eigenlijk dat de doorstroomkans van tijdelijk naar vast werk de laatste jaren wat is gedaald, maar nog altijd aanzienlijk is, en die zal naar verwachting in een krapper wordende arbeidsmarkt ook weer groeien. Ook succesvolle zzp’ers kunnen we met de beste wil van de wereld niet als verschoppelingen kenschetsen, ook al hebben ze volgens recent SCP-onderzoek wel de zwaarste klappen van de crisis opgevangen.
Het werkelijke probleem ligt bij de echte outsiders die langdurig in een uitkering zitten en op z’n best tijdelijk op ‘de rand van de arbeidsmarkt’ zitten, zoals SER-voorzitter Rinnooy Kan dat noemt. De oplossing van dit probleem is niet eenvoudig, maar het ligt niet voor de hand dat het verminderen van de rechten van insiders, zoals nu door het kabinet wordt beoogd, uitkomst biedt .Dat heeft wellicht wat voordelen voor de toch al kansrijke outsiders in de flexibele schil, maar leidt er tegelijkertijd toe dat vooral oudere insiders tot duurzame outsider zullen worden.
Bied de outsiders een reëel perspectief
Een aantrekkelijker route ligt in een ‘inclusieve arbeidsmarktbenadering’. Deze komt erop neer dat we niet doorgaan met mensen met negatieve prikkels uit de uikering te duwen, tegen de dichte deur van de arbeidsmarkt, maar zorgen dat de arbeidsmarkt minder ‘exclusief’ wordt. Een inclusieve arbeidsmarkt biedt plek aan mensen die niet aan de hoge en eng gedefinieerde productiviteitseisen kunnen voldoen. Daarmee wordt echte outsiders een reëel perspectief op de arbeidsmarkt geboden.
Op basis van deze benadering zijn in Rotterdam door Bureau Arbeidsmarktmeester onder leiding van Aad van Nes bemoedigende resultaten geboekt. Mensen die langdurig zaten te verkommeren in een uitkering, zijn ingestroomd op de arbeidsmarkt in banen die voorheen niet bestonden, maar wel een positieve bijdrage leveren aan het functioneren van het bedrijf of organisatie. Deze banen zijn deels gefinancierd met de middelen die voorheen werden besteed aan uitkeringen en reïntegratie. Successen zijn niet alleen geboekt in de publieke sector, waar het inzetten van uitkering- en reïntegratiegeld voor banen wat meer voor de hand ligt, maar ook in hoog competetieve marktsectoren als transport en logistiek.
Dus in plaats van outsiders met de ‘stok’ van de negatieve financiële prikkel de arbeidsmarkt op te jagen, is het effectiever om te zorgen voor een ‘wortel’ in de vorm van een reëel perspectief op werk. Deze ‘wortel in plaats van stok’ benadering heeft bovendien als plezierig sociaal neveneffect dat de nieuwe werknemers weer met een positief zelfbeeld in de samenleving functioneren en daarmee ook als burgers ‘ontwaken’.
Ronald Dekker is arbeidseconoom aan de Universiteit van Tilburg
Foto: Bas Bogers