Revolutionair lol trappen op het internet

De online sociale beweging Anonymous maakte het leven van tieners kapot met treiterij, maar schoot Tunesiërs te hulp toen Ben Ali’s regime de Jasmijnrevolutie probeerde neer te slaan. Hoe werkt deze ongrijpbare beweging, zonder formele leiders, organisatiestructuur, toelatingseisen of regels?

Anonymous is als een virtuele zwerm vogels, steeds weer worden er nieuwe formaties gevormd rond uiteenlopende collectieve acties. Acties die soms grootschalig en risicovol zijn, soms gedragen worden door hoogdravende idealen en andere keren ‘alleen maar voor de lol’ zijn of eerder lijken op laag-bij-de-grondse pesterijen. De bekendste actie is het uitschakelen van de websites van financiële instellingen (zoals Mastercard, VISA en Paypal), toen deze in 2010 Wikileaks hun diensten ontzegden. Maar er zijn veel en veel meer voorbeelden.

Ondanks het gebrek aan eenheid en structuur en in weerwil van het ontbreken van een gemeenschappelijke noemer of leider, krijgt de beweging dingen voor elkaar. Anonymous werkt. Hoe kan dat? Hoe komen die collectieve acties tot stand? En waarom verschuift de aandacht van het pesten van christelijke pubers naar het ondersteunen van de Arabische revoluties? Justus Uitermark beantwoordt deze vragen in het artikel Revolutie ‘for the lulz’. De opkomst en transformatie van de online sociale beweging Anonymous. Hieronder een korte introductie op het artikel en een uitnodiging om vooral verder te lezen.

Hoe werkt Anonymus?
Van december 2010 tot en met juni 2011 volgde Uitermark actief de activiteiten van anons – de internetgebruikers die onder het label Anonymous opereren - op chatkanalen, image boards en Twitter. Het wordt duidelijk hoe het medium internet andere vormen van communicatie mogelijk maakt, waardoor ook andere vormen van mobilisatie en coördinatie tot stand komen. Uitermark laat op zien hoe de richting en inhoud van dat proces bij Anonymous tot stand komen.

Hij analyseert Anonymous als een rhizomatische beweging. Ze bestaat geheel uit open en collaboratieve netwerken: iedereen met een internetaansluiting kan - zonder enige toegangseisen - participeren en mensen werken samen, louter en alleen op basis van vrijwillige inzet. Het is vooral ook een radicaal decentrale beweging. De ontwikkeling – of liever evolutie – ervan wordt niet bepaald door een centrale ordenaar (iets als een leidinggevende, een organisatie of ideologie) maar door een telkens veranderende virtuele samensmelting van geografisch verspreide gebruikers en systemen.

Dat betekent dat iedereen ‘iets’ kan doen uit naam van de groep. En dat gebeurt ook: dagelijks worden er voorstellen gedaan voor nieuwe initiatieven. Meestal komt er niks van terecht, maar soms wel. Het succes van acties lijkt af te hangen van een aantal zaken, die Uitermark uitwerkt onder de volgende noemers:

-Kudopolitiek en epidemische evolutie
Een kudo is een virtuele variant van een duim omhoog of omlaag. Talloze triviale acties van schakelende gebruikers bepalen óf en hoe een aankondiging of boodschap zich verspreidt. Kwaliteit ontstaat via selectie en transformatie. Succes (bijvoorbeeld websites overbelasten of software ontwikkelen) wordt bepaald door de onafhankelijke en vrijwillige inzet van gedecentraliseerde gebruikers.

-Anonymous als een superwezen
Anonymous is een projectie van anonieme gebruikers. Juist de anonimiteit versterkt de decentrale structuur: zonder namen - geen leiders; zonder leiders - geen hiërarchie. Het afwerpen van een individuele identiteit maakt dat superwezen mogelijk, dat tot dingen in staat is die individuen nooit zouden kunnen bereiken of durven doen.

-Geen coördinatie, wel kinnesinne en ego’s
Helemaal wars van machtsmechanismes is Anonymous niet. Integendeel: bij het ontbreken van formele regulering is informele regulering (uitsluiting, intimidatie, bonding) des te belangrijker. Die informele regulering leidt tot lokale en tijdelijke vormen van leiderschap maar zodra iemand macht naar zich toetrekt, worden tegenkrachten opgeroepen en branden anons de groeiende ego’s af of nemen ze aspirerende leiders de maat.

Evolutie van Anonymous
De fluïde beweging die Anonymous aldus is, neemt steeds verschillende verschijningsvormen aan. Uitermark beschrijft de evolutionaire dynamiek en geeft daarmee een kijkje achter de schermen. De strijd tegen de Church of Scientology  neemt volgens hem in deze evolutie een belangrijke plaats in. In deze fase verandert de aard en verschijningsvorm van Anonymous: van het ‘trollen voor de lol’ – een verstoring van de normale gang van zaken - naar een politieke (non)identiteit en mondt uit in een meer algemene strijd voor vrije communicatie en tegen de toe-eigening van informatie.

Rond eind 2010 en begin 2011 groeit Anonymous explosief. De doelwitten veranderen in rap tempo: dat varieert van aanvallen tegen anti-piraterij-organisaties en financiële organisaties tot Operation Freedom en een hack op de hoogmoedige Aaron Barr, directeur van het cybersecuritybedrijf HBGary. Deze verschuivingen kun je alleen verklaren, aldus Uitermark, als je Anonymous niet als een coherente organisatie beschouwt, maar als een telkens veranderende zwerm van anons die de concentratie en aandacht verlegt van het ene naar het andere doel.

Heeft internet geen revolutionaire werking?
De analyse van Anonymous lijkt haaks te staan op de huidige consensus dat sociale bewegingen niet kwalitatief veranderen door het gebruik van internet of (volgens Malcolm Gladwell) zelfs status quo bestendigend werken.

Uitermark stelt inderdaad dat internet wel degelijk de mogelijkheid lijkt te scheppen voor nieuwe sociale bewegingen. Misschien is Anonymous van zichzelf geen revolutionaire kracht. Maar het kan wel een schakel zijn in een bredere beweging die een bepaalde ontwikkeling – bijvoorbeeld de Jasmijnrevolutie – net kan doen kantelen. Anonymous heeft een revolutionair randje maar gebruikers worden nog steeds gedreven door ‘the lulz’.

Justus Uitermark (www.justusuitermark.nl) is socioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Lees het hele ‘Revolutie ‘for the lulz’. De opkomst en transformatie van de online sociale beweging Anonymous’ hier . Het artikel verscheen eerder in Sociologie:  (http://www.boomlemmatijdschriften.nl/tijdschrift/sociologie/2011/2/TS_1574-3314_2011_007_002_004)

 

 

Dit artikel is 3177 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (1)

  1. Interessant artikel maar voor een website die zich bezig houd met ‘sociale vraagstukken’ mis ik één essentieel onderdeel. De acties van Anonymus zijn, ongeacht of je ze rechtvaardig vind of niet, strafbaar. In het artikel hier (en tijdens een quickscan van het volledige artikel) wordt dit volledig buiten beschouwing gelaten. In een discussie over nieuwe vormen van verzet tegen de huidige status quo lijkt mij dit een element dat wel degelijk beschouwd dient te worden. De deelnemers aan de acties doen dit vrijwillig en zijn zich doorgaans volledig bewust van de illegaliteit van hun acties, wat zet deze mensen ertoe aan om willens en wetens de wet te breken om deel uit te maken van een grote groep, anonieme, mensen met een gedeeld ideaal?

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.