Jongens zijn niet gebaat bij zelfontplooiing

Als we de toename van ADHD bij jongens een halt willen toeroepen, dan moeten we het individualisme aanpakken - te beginnen bij de veel te lange schooltijd, stelt Angela Crott in haar proefschrift ‘Jongens zijn ’t. Van Pietje Bell tot probleemgeval’.

Het maatschappelijk onbehagen dat de laatste tien jaar het maatschappelijk debat beheerst, is volgens de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) een ‘veelkoppig monster’. Het ziet er voor iedereen anders uit, waardoor het moeilijk is de vinger te leggen op de precieze oorzaak en omvang ervan.

Dit maatschappelijk onbehagen wordt mede gevoed door het onbehagen van de jongen. Dit onbehagen werd voor het eerst aangewakkerd in 1967 toen het onbehagen bij de vrouw werd verwoord door feministe Joke Kool-Smit in haar beroemde artikel in De Gids. Volgens Kool-Smit moesten vrouwen in de maatschappij participeren. Alleen buiten het gezin kon de vrouw zich ontplooien, zelfstandig zijn en macht krijgen. Ze pleitte voor een herverdeling van de macht: de ‘diensten’ binnen en buiten huis moesten eerlijk verdeeld worden tussen man en vrouw. Dit pleidooi werd niet opgepikt door de man.

Om te zorgen dat de man in de toekomst zijn zorgend vermogen zou aanboren, werd de jongen erop aangesproken. Deze liep echter ook niet over van enthousiasme. In 1992 verscheen een brochure voor jongens over (zelf)zorg dan wel zorgzelfstandigheid: Jongens als superman. In deze brochure wordt met de hulp van ‘Roeland de Redder’ getracht jongens van twaalf tot achttien jaar warm te maken voor ‘zorgen voor jezelf en anderen’. Jongens hadden echter grote moeite zich te vereenzelvigen met deze ‘held’, die geen zwaard maar een theedoek hanteerde.

Echtscheiding en kinderopvang doen jongens geen goed

In 2004 kwam de Nederlandse overheid in actie. Met een aantal (geldverslindende) radio- en tv-spotjes werd geprobeerd mannen te bewegen meer in het huishouden te doen. Een jaar later liet een promotieonderzoek zien waarom dit overheidsingrijpen zo weinig effect had gehad: hoe meer zorg- en huishoudtaken, hoe ongelukkiger de mannen werden. De vrouwen lieten zich in hun ontplooiing echter niet tegenhouden door een mokkende man of een huilend kind. Vanaf 1970 nam het aantal vrouwen dat een scheiding aanvroeg toe en vanaf 1980 groeide het aantal kinderen dat naar de kinderopvang ging gestaag.

Echtscheiding en kinderopvang doen jongens geen goed, blijkt uit onderzoek. Bij echtscheiding verdwijnt vaak de vader, van wie de jongen leert hoe een man zich gedraagt, uit het zicht. Evenals een te langdurig verblijf in de kinderopvang kan dit tot gedragsproblemen leiden. Onder deze gedragsproblemen valt met name ‘verhoogde agressie’, die vooral bij jongens wordt geconstateerd. En laat dit nu juist de eigenschap zijn die men jongens vanaf 1970 wil afleren.

ADHD is verknoopt met maatschappelijke ontwikkelingen

Het is niet alleen de vrouwenemancipatie en haar nasleep die het onbehagen van de jongen heeft aangewakkerd, ook andere twintigste eeuwse ontwikkelingen hebben daaraan bijgedragen. Zoals die in het onderwijs. De toename van de leerplicht, alle vernieuwingen die vanaf de jaren negentig werden doorgevoerd en de megascholen die toen werden opgericht, zijn allesbehalve in het voordeel van de jongen geweest. Het is geen toeval dat de toename van de leerplicht gelijk opgaat met de toename van ADHD.

Waarom doet niemand hier wat aan!’ riep een toehoorder na een lezing over ADHD machteloos uit. Voor haar was het duidelijk: het kon toch nooit goed zijn om kinderen ten behoeve van school ritalin te geven? Zeker niet als kinderen na het slikken van dit middel, dat tot de psychofarmaca wordt gerekend, op school opeens netjes aan hun tafel gingen leren en thuis ervaren werden als een ander kind. Aldous Huxley moet een vooruitziende blik hebben gehad toen hij in 1932 Brave New World schreef. In deze futuristische maatschappij halen vanaf de geboorte voorgeprogammeerde en onder de drugs gehouden mensen weliswaar hun diploma’s, maar zijn verder tot weinig anders in staat.

Waarom blijven oplossingen uit om de toename van ADHD een halt toe te roepen? Omdat het geen op zichzelf staande maatschappelijke ontwikkeling is. Ze is stevig verknoopt met andere maatschappelijke ontwikkelingen die in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw van start zijn gegaan: de urbanisatie, de verwetenschappelijking van de opvoeding, de secularisering, de stijging van de welvaart en de toename van de leerplicht. En met die maatschappelijke ontwikkelingen die in de jaren zeventig hun beslag hebben gekregen: de vrouwenemancipatie, de democratisering en de individualisering. Naast de vrouwenemancipatie en de uitbreiding van de leerplicht moet vooral de invloed van de individualisering niet worden onderschat op het onbehagen van de jongen. Want de jongen is niet gebaat bij ieder voor zich. Hij wil deel uitmaken van de gemeenschap en dat liefst al op de leeftijd van veertien, vijftien jaar. Dan is hij er klaar voor om de maatschappij van dienst te zijn. En daarbij heeft hij niets met de emotiecultuur van tegenwoordig. Hij is niet gebaat bij navelstaren, hij wil helemaal niet zijn gevoelens uiten of zich inleven in die van anderen. Hij wil doen en aanpakken en zodoende iets voor de gemeenschap betekenen.

De jongen is een gemeenschapsmens

Het debat over het maatschappelijk onbehagen zal volgens mij vooral over (het terugdringen van) het individualisme moeten gaan. Daarbij zou – wat het onbehagen van de jongen betreft – de veel te lange schooltijd als eerste moeten worden aangepakt. Want de jongen gaat dolen als hij zich eerst langdurig als individu moet ontplooien en dan pas zijn plaats in de gemeenschap mag innemen. Hij doet het liever andersom: zich als individu ontplooien in gemeenschapsverband. En dat gemeenschapsverband begint voor hem met een gezins-, familie- en buurtverband. Kinderen zijn conservatief in de goede betekenis van het woord. Ze willen (opvoedende) aandacht van hun ouders, familieleden en anderen. Gebeurt dit niet dan komt niet alleen het opgroeien tot een evenwichtige volwassene in het gedrang, maar ook het aankweken van een gemeenschapsband. Deze band is vooral voor jongens essentieel om zich betrokken te voelen bij een gemeenschap en in het verlengde daarvan bij de hele maatschappij.

Met het terugdringen van het individualisme kan ook de diagnose ADHD (met zijn lawaai-, actie-, geldings- en exploratiedrang is de jongen immers een stoorzender voor individuele ontplooiing) aangepakt worden. Jongens willen geen etiketten als individu, maar schouderklopjes in gemeenschapsverband als aanmoediging én als blijk van goedkeuring van deze gemeenschap. De maatschappij zal daarvan de vruchten plukken omdat jongens dan hun constructieve agressie inzetten en niet hun destructieve agressie, zoals nu maar al te vaak gebeurt.

Onbehagen is niet het einde maar het begin,’ stellen Harcaoui, de Ruiter en Zuure in hun gelijknamige stuk van maart op deze site terecht. Aan dit begin staan wij nu met z’n allen. Daarbij moeten we niet vergeten dat het niet helpt het veelkoppige monster van het onbehagen toe te spreken. Beter is het een van zijn vele koppen af te slaan, bijvoorbeeld de toename van ADHD. Dit zal het onbehagen een gevoelige slag toebrengen en de maatschappij ten goede komen.

Angela Crott is historica. Medio april verscheen bij Atlas Contact de handelsversie van haar proefschrift Van hoop des vaderlands naar ADHD’er. Het beeld van de jongen in opvoedingsliteratuur (1882-2005) (Nijmegen 2011). Deze handelsversie heeft als titel: Jongens zijn ’t. Van Pietje Bell tot probleemgeval.

Dit artikel is 3224 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (17)

  1. Wat fijn om een artikel als dit te lezen. Zelf ben ik in het onderwijs werkzaam. Geef les in bovenbouw VMBO en heb bijna alleen maar techniek jongens. Het zogenaamd ‘stickeren’ van leerlingen gaat inderdaad soms erg ver. Vroeger noemden we zo’n ventje gewoon een druk mannetje, nu moet er koste wat kost een etiketje van ADHD of aanverwante soorten drukteverklaarders aan te pas komen. Vaak zien we dat leerlingen die ADHD hebben juist als ze op stage zijn, uit de verf komen. Het meelopen en werken in een bedrijf geeft de jongens een gevoel dat ze erbij horen. Ook voelen ze drommels goed aan als ze alleen maar de werkplaats mogen aanvegen of alle dagen hetzelfde afstompende werk moeten doen. Ze willen ECHT werk doen en laten zien dat ze iets geleerd hebben en ook in de interactie met ‘collega’s’ zie je soms dat ze gewoon opbloeien.
    Laatst las ik een boek met een treffende opmerking: hoe komen we van ADHD af? Door de diagnose niet te stellen!!

    Met vriendelijke groet,

    H. Vlieger

  2. Pingback: red bottom shoes
  3. interessant ihkv ‘Jongens op de opleiding’. ?

  4. interessant ihkv ‘Jongens op de opleiding’. ?

  5. Dit stuk was overgenomen in het Reformatorisch Dagblad. Als dit de oplossing mag/kan zijn voor al die dwalende /zoekende jonge mensen…. Dit moet zo breed mogelijk bekend worden.
    Dit is een aanvulling op ‘De hunkerende generatie’ van Els van Dijk. Eigenlijk een nieuw aspect, dit noemt zij volgens mij niet in haar boek. En ik denk, dat daar de sleutel ligt. Bedankt, Angela Crott, ik ga jouw proefschrift zeker kopen en bestuderen….

  6. Angela Crott is historica. Dat maakt haar nog geen pedagoge. Er zit een heleboel in dit verhaal om over na te denken en er iets mee te doen. Maar het riekt ook erg naar anti-vrouwenemancipatie. Wat dat betreft mag ze haar stellingen wel wat beter onderbouwen met wetenschappelijk psychologisch/pedagogische bewijzen.

  7. Een tijd geleden hoorde ik van volgens mij de schrijfster van geef me de vijf die aangaf dat de de cultuur vervrouwelijkt is.
    Jongens ontmoeten in de creche leidtsers
    op school jufs overal vrouwen vooral in de periode van het onderwijs.
    jongens draaien de juf zegt zit stil, de juf is vrouwelijk en kan daar niet tegen een meester laat draaien op de stoel vaker toe, het hoort bij jongens als ze piekeren, nadenken etc dit was een voorbeeld van haar.
    jongens die je telkens zo onder de duim houdt laten het later zien in druk gedrag.
    het sluit mogelijk aan bij het onderwerp in het artikel.

  8. Duidelijk een stuk geschreven door een historicus en niet iemand die zich ook maar een beetje heeft verdiept in wat de diagnose ADHD inhoudt en wat de neurobiologische achtergronden zijn van ADHD.
    Jammer voor kinderen met ADHD dat zij door mensen zoals Crott in het verdomhoekje worden gezet doordat zij hun symptomen niet serieus nemen en deze toeschrijven aan maatschappelijke fenomenen.

  9. Schrijfster geeft precies aan waar de problematiek ligt, jongens zijn ondergesneeuwd in de feminisering van de samenleving. Jongens zijn anders dan meisjes. Jongens willen best wel helpen met de afwas en de tafel opruimen, geen enkel probleem. Inderdaad veel jongens willen een baan, nuttig zijn, die willen geen uren en op school praten over allerlei zaken als je mag niet pesten, hoe je je moet gedragen.
    Jongens willen juist die dingen doen die jongens, mannen maken, en dat is een vuurtje stoken, in bomen klimmen, op brommers crossen, kikkers vangen en vissen enzovoort. Zaken die of ouders of overheid niet zien zitten, want crossen op brommers mag niet, een vuurtje stoken is illegaal, een keertje vechten met anderen is mishandeling, van in bomen klimmen worden je kleren vies en gaan ze stuk.
    Om jongens dan in het vrouwelijk keurslijf te dwingen leidt tot gedrag wat men niet wil, en dus geeft men ze maar medicijnen.
    Daarbij komt dat jongens in een belangrijke fase van hun leven, namelijk tussen hun 0e en 12e levensjaar veelal met vrouwen worden geconfronteerd, moeder (zeker na een scheiding), de meiden van de opvang, de juffen op de lagere school, indentificatie aan mannen is in veel gevallen maar voor een klein deel aanwezig.
    Het zou al een stuk schelen, als de man wordt her geintroduceerd in het basisonderwijs en de opvang. Het zou al een stuk schelen als vaders na een scheiding net zo’n belangrijke plaats krijgen. Het zou al een stuk schelen als het onderwijs zich ook weer meer richt op jongens en hun praktische aanleg, het zou al een stuk schelen als er voor jongens uitdagende speelplekken zijn, waarbij ze ook eens een vechtpartijtje of een scheur in hun broek hebben.
    Elke jongen zou al voor zijn 15e minstens 5 littekens moeten hebben, want mannen hebben dat.
    Het is tijd voor de vermanning van de samenleving.

  10. Tja, “de jongen”. Zullen we dan toch tenminste zeggen dat wat hier wordt beargumenteerd hooguit voor “veel jongens” geldt? Er zijn echt waar ook heel wat jongens die wel bijvoorbeeld aan de universiteit willen gaan studeren, om maar wat te noemen. Dan zijn Crotts rake opmerkingen over ADHD al een stuk serieuzer te nemen.

  11. Wat een onzin om ADGD terug te dringen door geen diagnose te stellen.
    Wat laat je die jongeren dan enorm in de steek. Je biedt ze dan geen medische zorg en hulp, die ze in deze maatschappij hard nodig hebben.
    Het “drukke jongetje van vroeger” loopt nu zonder zorg wel een onevenredig risico voor verslaving, suicide, crimineel gedrag en nog meer. Kijk maar eens in de onderzoeken die hiernaar gedaan zijn.
    We kunnen die mensen wel een helpende hand bieden door veel eer structuur en duidelijkheid te bieden, maar het concentratie probleem los je niet op door negeren.

  12. Pingback: nike hyperdunk
  13. Het is jammer dat er met zo’n negatieve kijk naar de diagnose ADHD gekeken wordt. Niet diagnosticeren lijkt mij dan ook geen oplossing. Ik ben het er mee eens dat er vaak te snel een label wordt gegeven, maar ik ben er ook van overtuigd dat er jongeren zijn die daadwerkelijk baat bij de medicatie hebben. Wat betreft het vervrouwelijken van de maatschappij… Onzin! Er zijn genoeg mannen/jongens die wel gedijen binnen deze maatschappij. Ik vind het wel erg vanuit een perspectief gereageerd.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.