Wilders, bedankt! Namens alle Keynesianen

Wilders heeft groot gelijk: bezuinigen tijdens een recessie is het stomste wat je kunt doen. Er bestaan weliswaar geen ‘natuurwetten’ in de economie, maar deze lijkt er verdacht veel op. Kijk maar naar de economische geschiedenis. Of lees Keynes, Galbraith of Bernanke er maar op na.

Als banken, bedrijven en huishoudens na een diepe vastgoedroes moeten ‘ontschulden’, is het cruciaal om de binnenlandse bestedingen via collectieve uitgaven op gang te houden. Als het even kan door te investeren en anders door vooral niet te bezuinigen. Dat heeft België bewezen met een demissionaire regering van 541 dagen en een groei van 1,9 procent in 2011.

De coalitie besloot anders. Het Catshuispakket voorzag in bezuinigingen van 14 miljard euro, bovenop de 18 miljard euro die toch al in de boeken stonden. Afgaand op de geruchten die dit weekend circuleerden, ging het om een klein pakket aan linksnijdige bezuinigingen (omroep, ontwikkelingshulp), een fors pakket aan lastenverzwaringen (eigen bijdrage zorg, hogere BTW) en een minimaal pakket aan hervormingen (hogere AOW leeftijd in 2015, sociaal leenstelsel).

Uiteraard verscherpt zo’n pakket van linksnijd en belastingen de recessie. Het CPB berekende minder groei, hogere werkloosheid en vooral minder koopkracht. Voor de goede orde: als Wilders hier zijn handtekening onder had gezet, hadden Nederlandse huishoudens nog vier jaar langer verder slinkende koopkracht tegemoet kunnen zien. En dat terwijl Nederlandse huishoudens het de laatste jaren al zo slecht hadden. Volgens het CPB is de gezinsconsumptie sinds 2000 aan het dalen en sinds het uitbreken van de crisis verder achteruit gekacheld. Dat is ook de voornaamste verklaring voor de matige economische prestaties van Nederland. Ik vermoed dan ook dat Teulings stilletjes niet heel rouwig is om het mislukken van het Catshuisoverleg. En met hem, alle Keynesianen.

Wilders heeft zich gelukkig niet laten intimideren

Wilders kon dit naar eigen zeggen niet aan zijn kiezers verkopen, trok daaruit zijn consequenties en stuurde de coalitie naar huis. Met het beeld van de zielige AOW'er die door Rutte en Verhagen doodleuk wordt opgeofferd aan het Brusselse monster, zette hij zaterdag de toon voor de komende verkiezingen. Laten wij Europese technocraten onze Nederlandse verzorgingsstaat afbreken of nemen wij het heft in eigen, nationale handen en laten wij Brussel naar de pomp lopen? En daarmee krijgt Wilders alsnog zijn referendum over de Euro.

Zoals we sinds de Eurocrisis weten, hebben politici echter niet alleen rekening te houden met burgers maar ook met obligatiemarkten. Boven het Catshuis hing zeven weken lang de slagschaduw van de kredietwaardigheidsbureaus. Onder het motto: ‘A-tje verloren, rampspoed geboren’. Ook daardoor heeft Wilders zich – gelukkig -- niet laten intimideren. Kredietwaardigheidsbureaus hebben de laatste maanden namelijk hun aandacht geleidelijk steeds meer verlegd van schulden en tekorten naar groei en perspectief. De verklaring van Standard & Poor’s bij de afwaarderingsronde van 13 januari jl. was wat dat betreft illustratief. Er werd niet afgewaardeerd omdat er niet voldoende werd bezuinigd maar omdat er te veel werd bezuinigd en er niet genoeg oog was voor de groeieffecten! Oftewel, een dikke vinger richting Brussel om de binnenlandse bestedingen niet om zeep te helpen zou wel eens op applaus in Londen en New York kunnen rekenen.

Vrees voor oplopende rente is pure bangmakerij

Ten tweede is het verlies van een A'tje geen ramp. Volgens het IMF is er structureel gebrek aan veilig schuldpapier. Door minder aanbod – de markt voor verpakte hypotheken ligt sinds de crisis nog altijd op zijn gat – en meer vraag (banken en institutionele beleggers vluchten bij onzekere markten in veilig schuldpapier)  zullen de rentestanden op middellange termijn laag blijven. Bovendien zal de grens tussen veilig en onveilig naar beneden schuiven: als AA+ het nieuwe AAA is, is A+ het nieuwe AA+. Zie de VS. Zie de Rabobank. Met een A-tje minder behoort Nederlands schuldpapier dus nog altijd tot het veiligste ter wereld. En is de vrees voor sterk oplopende rente dus pure bangmakerij. Bovendien zou een pietsie meer rente een zegen voor de pensioenfondsen zijn.

Zoals de ervaring van onze Zuiderburen leert, gedijt een economie in crisistijd het best wanneer zij met rust wordt gelaten. Maar politici die terughoudendheid betrachten zijn een contradictio in termini, geschoold als zij zijn in het theater van de daadkracht. Zo bezien is de val van het kabinet het beste dat Nederland kon overkomen. Wilders, bedankt! Namens alle Keynesianen.

Ewald Engelen is hoogleraar financiële geografie.

Dit artikel verschijnt vandaag ook in NRC Next.