Wie nog hoop wil hebben op een overheid die maatschappelijke problemen oplost in plaats van veroorzaakt, kan maar beter niet meer naar Den Haag kijken. Men is op zoek naar relletjes. Of er gebeurt helemaal niets: de herziening van de Participatiewet, de handhaving van zzp-regels, het vergunningenstelsel voor uitzendbureaus om misstanden rond arbeidsmigranten te voorkomen, et cetera. Je moet nog even geduld hebben. De rijksoverheid zit in een apathische klem.
Kijk liever naar de gemeente Amsterdam, die al jaren de Participatiewet ruim invult. Of naar Arnhem, waar geen crisisplekken worden geboden, maar dat structurele opvang biedt voor 1700 asielzoekers, deels in de nieuwgebouwde wijk Rijnpark. Slim. En de gemeente Eindhoven won een prijs met de door haarzelf ontwikkelde gunningsmethode voor ‘Schoon en emissieloos bouwen’.
In Dongen hebben bezorgde burgers met succes een petitie ingediend tégen sluiting van noodopvang voor asielzoekers
En dan hebben we het nog niet eens over de talloze lokale maatschappelijke initiatieven. In de gemeente Dongen hebben duizend bezorgde burgers met succes een petitie ingediend tégen het sluiten van de noodopvang voor asielzoekers. Kerken zijn nog springlevend als het gaat om hulp bieden bij dakloosheid. En in veel stadse wijken zijn burgers aan de slag met de vergroening van hun buurt.
Haags narcisme
Maar in Den Haag is men vooral bezig met zichzelf. Femke Halsema zegt in een interview met Binnenlands Bestuur: ’Ik schaam me wel eens voor de jaren dat ik parlementariër was en te weinig belangstelling voor het lokaal bestuur had. Dat is in den Haag alleen maar erger geworden. Men veronderstelt dat het lokaal bestuur een uitvoeringsorganisatie is en niet een medeoverheid die je gelijkwaardig dient te behandelen. (…) Ik vind dat de Tweede Kamer te weinig weet van hoe het toegaat in Amsterdam Nieuw-West of Zuidoost, of in Hoogeveen of Heerlen-Noord.’
De grootste politieke partijen in de Tweede Kamer hebben nauwelijks voet in de lokale politiek
Dat Haags narcisme is er sindsdien niet minder op geworden. De grootste politieke partijen in de Tweede Kamer hebben wel hun mond vol van de wensen van burgers – en soms van boeren – maar hebben nauwelijks voet in de lokale politiek. Bovendien staat het Rijk steeds vaker lijnrecht tegenover de gemeenten, zoals over de Spreidingswet, die lokale bestuurders graag willen behouden. Van één overheid is geen sprake meer.
Het verschil tussen nationaal en lokaal: pragmatisch in plaats van polariserend besturen
Het beroemde boek van tien jaar terug, Als burgemeesters zouden regeren, van Benjamin Barber had als ondertitel: Haperende staten, opkomende gemeenten. Volgens hem zijn nationale overheden vleugellam; ze kunnen complexe problemen niet meer aanpakken. Steden daarentegen moeten nu eenmaal bestuurd worden. Daarom worden verschillen – ideologisch, religieus, etnisch – makkelijker terzijde geschoven. Dat is dus het verschil tussen het nationale en het lokale: pragmatisch in plaats van polariserend besturen.
Stressvol
Helaas hapert het lokaal ook steeds vaker. Want wie wil er nog burgemeester worden? En dan onder de ambtsketting een kogelvrij vest dragen? Ook het (parttime) werk van gemeenteraadsleden is behoorlijk stressvol; ze moeten in weinig tijd met vaak beperkte ervaring over veel onderwerpen beslissen. En bijna 10 procent van de wethouders stopt voortijdig. De wethouder in Doetinchem heeft niet alleen onderwijs onder zijn hoede, maar ook werk en inkomen, inburgering, bestaanszekerheid, cultuur, diversiteit, volksgezondheid en jeugdgezondheidszorg. Ga er maar aan staan.
Het oplossen van maatschappelijke problemen vergt dus vooral inzet op een goede overheid bij jou om de hoek. Dat betekent ook: meer geld, respect, tijd én applaus voor het lokale bestuur. Vergeet Den Haag. Al het goede komt allang niet meer van boven, maar van onder.
Monique Kremer is hoogleraar Actief Burgerschap en voorzitter van de Adviesraad Migratie
Foto Joris van den Einden