Het is een ‘proces’. Het gaat niet van de ene op de andere dag. Het heeft tijd nodig. Er zijn best veel mensen die er nog niet aan toe zijn. Daar hebben we ook rekening mee te houden. Als het aan mij lag zou het vandaag nog veranderen. Geloof me. Maar ja. Ik heb het ook niet allemaal voor het zeggen.
Ik sprak onlangs iemand die al meerdere jaren met pensioen is. Hij zei dat het in zijn tijd ook al speelde. Het schijnt iets van alle tijden te zijn. Ze zijn destijds trouwens wel heel dichtbij gekomen. Op een gegeven moment leek het ook alsof het echt anders was. Maar een tijdje later bleek dat toch niet te kloppen. Het enige wat uiteindelijk anders was dan verwacht, was dat alles hetzelfde was als voorheen. Dat had niemand kunnen voorspellen. Dat zag niemand aankomen. Misschien zouden we dat een verandering kunnen noemen.
Beter dat het langzaam gaat
Het is een proces. Iets dat als we het te snel zouden laten gaan, niet beklijft. Dan vervliegt het zo weer. Daar heeft niemand iets aan. Waarschijnlijk is het beter dat het langzaam gaat. Dan bouwen we het gedegen op. Dat is duurzaam.
Ik heb door de jaren heen deel uitgemaakt van meerdere processen. De een gericht op de leefbaarheid in buurten, en een ander gericht op minder discriminatie op school. Ze moesten ervoor zorgen dat overlast afnam, of bewonersinvloed toenam. Ik vraag me af wat ik meer heb meegemaakt. Resultaten of processen?
Elk proces was heel belangrijk. Dat was aan alles te merken. We moesten er respect voor hebben. We moesten wachten. Zoals voor een begrafenisstoet die voorbij komt. In het Engels een funeral procession – daar heb je hem. Of als de weg wordt afgezet omdat belangrijkere mensen in grote auto's erlangs moeten. We stoppen met wat we doen. We kijken niet eens op onze telefoon. Dit is interessant. Wie komt er voorbij?
Mensen als jij en ik
Het blijkt een proces te zijn. Belangrijker dan onze huidige bezigheden. Dat heeft niemand bij ons gecheckt. Dat hoeft ook niet als de belangrijkste mensen door het midden moeten. Dat doen ze echt niet voor niks. Bovendien zijn ze doorgaans gekozen door mensen als jij en ik. Je zou het dus een bottom-up beweging kunnen noemen. We maken er allemaal deel van uit.
Soms is een proces hetzelfde als een resultaat. Zoals een begrafenisstoet het einde markeert. Het proces wordt dan plechtig in de grond gelegd. We mogen er een schepje bovenop doen. Of een bloem. Het past dan niet om iets oneerbiedigs te zeggen, over resultaten bijvoorbeeld. Het proces heeft immers een lang en goed leven gehad. Daar mogen we blij mee zijn. Het had ook heel anders kunnen lopen. Misschien wel goed als betrokkenen die het proces van dichtbij kenden een paar fijne woorden zeggen. Het r-woord laten we achterwege. De catering is goed, dus het is de moeite waard nog even te blijven.
Verder dan we eerder waren
Het loopt ook wel eens anders. Dan zit je er midden in. Vol vaart. En energie. Het voelt goed. Dit gaat echt ergens naartoe. Iedereen is ermee bezig. Dit gaat ergens over. Over integer werken binnen de organisatie. Of niet de student, de bewoner, de deelnemer lastigvallen met onnozele institutionele realiteiten waar ze niks aan hebben. Eindelijk. We zijn ook al veel verder dan we eerder waren. En morgen zijn we geheid verder dan vandaag. Weet iedereen nog waar het om ging? Die vraag is niet nodig. In dit geval niet. Als iets overduidelijk is...
Toen we er bijna waren, liep het toch anders. Steeds meer mensen waren tegen het resultaat. Nou, ze hadden niks tegen het resultaat op zich, maar ze hadden moeite met het resultaat als principe. Het zou de kwaliteit van het proces in gevaar kunnen brengen. We zouden ze de ‘processocraten’ kunnen noemen als het niet zo'n lelijk woord was. Soms verbergen ze zich als ‘mensen van de inhoud’.
Een microrevolutie
En het klopt ook niet dat er helemaal geen resultaten waren. Onderweg heb ik goed leren functioneren in processen. Ik heb geduld leren hebben met mensen die nog niet toe waren aan verandering. Ik heb genoegen leren nemen met minder verandering. Ik heb in een kleinere cirkel van invloed mijn eigen veranderingen toch teweeg kunnen brengen. Een microrevolutie, zeg maar. Zo kon ik veranderen terwijl de rest allemaal hetzelfde mocht blijven. Toch knap, al zeg ik het zelf.
Een bekend gezegde luidt: 'Het enige dat het kwaad nodig heeft om te winnen, is dat goede mensen niets doen'. Ik vraag me af hoe dicht mijn ‘procesfunctioneren’, geduld en microrevoluties komen bij wat als 'niets doen' kan worden beschouwd.
Maar misschien ben ik te hard voor mezelf. Wie doet er tegenwoordig nou echt niets? We doen eerder teveel. We zijn een prestatiemaatschappij, een burnout society. Deden we maar iets meer niets. Dat zou veel mensen helpen. Dat gezegde is ook al meer dan twee eeuwen oud. Niet meer van deze tijd.
Misschien helpt een aanpassing om het te laten voldoen aan de eisen van deze tijd: Het enige dat het kwaad nodig heeft om te winnen, is dat goede mensen zeggen: Het is een proces.
Sebastian Abdallah is programmacoördinator ‘Maatschappelijke participatie in de grote stad’ in het Centre of Expertise for Urban Education aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij doceert Sociaal Werk en Culturele en Maatschappelijke Vorming en is zelfstandig trainer en adviseur.
Foto: Heiner Engbrocks (Flickr Creative Commons)