Normaal ben ik niet zo van het verbieden. Laat mensen maar dingen proberen en fouten maken, daar komen mooie dingen van. Neem George Crum, een Amerikaanse kok die het zo zat was dat een zeurende klant zijn aardappels telkens terugstuurde omdat hij ze meer doorbakken wilde, dat hij uit boosheid de aardappels in dunne repen schilde en frituurde.
Het verbieden en centraal plannen leidt tot keurig aangeharkte voortuintjes en niet zelden tot eenvormigheid en trage ontwikkeling. Maar er zijn grenzen en bij bitcoins (en andere cryptovaluta) worden die grenzen overschreden. Verbieden die handel.
Bitcoin haalt de tussenpersoon weg
Wat zijn bitcoins eigenlijk? De bitcoin biedt mensen via ingenieuze encryptie op het internet de gelegenheid elkaar te ‘betalen’ zonder dat er een partij (bijvoorbeeld een bank) tussenzit. Zolang mensen onderling bitcoins als ruilmiddel accepteren hoeft er niet per se een tussenpersoon te zijn om de transacties te valideren.
Er zitten onschuldige en zelfs romantische kanten aan de bitcoin, maar uiteindelijk is een keuze om iets wel of niet te verbieden een kosten-baten afweging. En die pakt heel negatief uit voor de bitcoin.
Bitcoin heeft weinig voordelen
De bitcoin zal vast tot vreugde leiden onder speculanten, crypto-anarchisten, cyber-libertariërs, criminelen en Fintech geeks (financial technology), maar verder zie ik weinig baten van bitcoins. Het is een mooie toepassing van de blockchain technologie, maar daarmee heb je het wel een beetje gehad. Fans van de bitcoin roepen dat blockchain technologie een hele stroom nieuwe technologische mogelijkheden in gang zet. Dat zou kunnen, maar de prijs is te hoog.
Functie van geld
Geld is gestold vertrouwen. Geld is niet alleen een ruilmiddel waar je met iedereen over de wereld mee kan handelen zonder dat je ze kent, maar ook een rekeneenheid en een oppotmiddel. Als ruilmiddel scoort de bitcoin nog redelijk (hoewel dat inmiddels ook tegenvalt en er in de bovenwereld nauwelijks transacties met bitcoins plaatsvinden), maar op de andere functies schiet de munt ernstig tekort.
Het lijkt leuk, een alternatief ruilmiddel voor geld, maar waarom is dat nodig? Als er één aspect van de bankenwereld voortreffelijk functioneert is het wel het betalingsverkeer. Zelfs tijdens de crisis bleef alles fier overeind. En het is nog goedkoop ook. Waar hebben we het over.
Voordeel voor criminelen
Bitcoins zijn een paradijs voor criminelen. Het is al lastig voor overheden om financiële sporen te volgen van witwassers, terroristen, phishing mail freaks, drugsdealers, kinderporno-creeps en belastingontduikers, maar met bitcoins wordt het criminelen wel erg makkelijk gemaakt. Niet zo slim.
Financiële stabiliteit
Hoe meer mensen gaan handelen in cryptovaluta hoe minder stabiel het financiële systeem wordt. Omdat bitcoins geen onderliggende economische waarde hebben en er geen toezicht op is, hebben de koersen van cryptovaluta de neiging zeer volatiel te zijn. Grote volatiliteit is slecht voor de economie, omdat risico’s stijgen en het leven van de ‘verliezers’ vaak ernstig wordt aangetast. Een acuut gevaar is dit beslist niet (daarvoor zijn cryptovaluta niet wijdverbreid genoeg), maar het wordt wel degelijk een risico als de handel in dergelijke valuta een vlucht neemt.
Bitcoins slurpen energie
Omdat bitcoins gebaseerd zijn op de rekencapaciteit van concurrerende netwerken is het energieverbruik echt enorm. Hier wordt het jaarlijkse verbruik geschat op het equivalent van 1 miljoen Trans-Atlantische vluchten of het jaarlijkse energiegebruik van heel Ierland. Bizar, zeker omdat niemand de externe effecten hiervan compenseert.
Een enkele bitcoin-transactie kost 180 Kw/u, dat is meer dan een eengezinshuishouden per maand verbruikt. Als we dat in geld uitdrukken is dat 38 euro. Per transactie. En u en ik mogen dat allemaal betalen. Of onze kinderen. Om te huilen.
Consumenten gokken en leren niet
Vanuit een meer didactische, gedragseconomische invalshoek kun je stellen dat de bitcoin consumenten het verkeerde signaal geeft. Door de hype wordt de illusie gewekt dat je rijk kunt worden door ‘slim’ te gokken met bitcoins, maar het is niet veel beter dan naar het casino gaan. Een mooie illustratie is een cartoon waarin een man aan zijn oude moeder vertelt over bitcoins. Moeder in kwestie zegt “oh ja daar had de buurvrouw het bij de kapper ook al over!”, waarna de man snel zijn bitcoins gaat verkopen.
Kun je bitcoins wel verbieden?
Verbieden die hap dus. Het is nergens goed voor en het geeft alleen maar ellende. Maar dan komt de echte probleem. Hoe doe je dat? De essentie van bitcoins is juist dat er geen enkel partij tussenzit. Het is een puur gedecentraliseerde technologie. Dat is juist wat tech-romantici er aantrekkelijk aan vinden. Die akelige overheid en die nare banken hebben mooi het nakijken!
Slijpen aan de randen
Rechtstreeks aanpakken is moeilijk, zo niet onmogelijk, maar overheden kunnen wel van alles doen om cryptovaluta heel onaantrekkelijk te maken. Zo kun je het handelen onwettig maken. Dat betekent dat alle bonafide handelaren en speculanten afhaken en de koersen ongetwijfeld zullen instorten. Cryptovaluta worden zo qua imago gedegradeerd tot het niveau van kinderporno.
Verbied het converteren
Iets anders wat overheden kunnen doen is het converteren van bitcoins in euro’s of dollars verbieden. Dat zou wel moeten betekenen dat alle landen in de wereld meedoen (anders cash je je bitcoins in een ander land) en alle cryptovaluta tegelijk aan de beurt zijn (anders ruil je de ene voor de andere cryptomunt).
Klusje voor de EU
Als de Europese Unie haar burgers een plezier wil doen en het klimaat wil sparen, moet ze alles op alles zetten om cryptovaluta zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. De Fintech geeks moeten maar wat slimmers verzinnen om aan hun trekken te komen. Mag ik alvast een hint geven? Zet blockchain in voor sociale doelen. Dan doe je tenminste iets nuttigs.
Marcel Canoy is distinguished lecturer Erasmus School of Accounting and Assurance, en columnist voor www.socialevraagstukken.nl.
Foto: BTC Keychain (Flickr Creative Commons)