Van universiteiten wordt terecht geëist dat ze maatschappelijk relevanter worden. Tegelijkertijd voeren wereldleiders als Donald Trump een oorlog tegen de wetenschap. Wat dat betreft, is het vijf voor twaalf en zal de wetenschap meer dan ooit moeten bewijzen dat ze waarde heeft voor de samenleving.
Universitaire kennis ontbeert te vaak praktische bruikbaarheid
Fundamenteel onderzoek en onderwijs zijn kerntaken van universiteiten en moeten dat ook altijd blijven. Er is een groeiend besef dat de zogenaamde valorisatie - het beschikbaar maken van kennis voor de praktijk - een derde kerntaak is. Maar dit wordt nog niet breed gedeeld, en al zou dat wel zo zijn, dan nog zijn we er bij lange na nog niet.
Door universiteiten ontwikkelde kennis en producten zijn vaak niet goed bruikbaar in de praktijk. In principe wel bruikbare kennis en producten worden vaak niet goed naar de praktijk gebracht of daar niet goed opgepikt. De universiteit heeft onvoldoende kennis van de praktijkcontext. En, belangrijker, bij de huidige valorisatie blijft het veelal eenrichtingsverkeer; de universiteit ontwikkelt iets voor de samenleving zonder voldoende te weten wat de samenleving zelf wil, waar men nu echt behoefte aan heeft. Een bijdrage leveren aan oplossingsrichtingen voor maatschappelijke uitdagingen blijft zo zeer gebrekkig.
Op weg naar vierde generatie universiteit
De universiteit moet doorgroeien naar een vierde generatie universiteit. De universiteit was eerst alleen gericht op onderwijs (eerste generatie), daarna op onderwijs en onderzoek (tweede generatie) en de huidige universiteit is gericht op onderwijs, onderzoek en valorisatie (derde generatie). Maar de maatschappelijke uitdagingen en het tempo waarin deze zich ontwikkelen vragen om veel meer. Een dynamische en open innovatie samen met de praktijk, is essentieel. Maarten Steinbuch van de TU Eindhoven spreekt in dit verband heel mooi van het groeien naar een vierde generatie universiteit.
In een vierde generatie universiteit moet het wat ons betreft gaan om een universiteit die naar buiten reikt en dan gaat het om veel meer dan alleen het beschikbaar maken van kennis vanuit de universiteit voor de praktijk. Het moet gaan om een dynamische en open innovatie waarbij wetenschappers deels buiten de universiteit werken en professionals deels erbinnen. Het moet gaan om werken in interdisciplinaire teams. De huidige maatschappelijke uitdagingen zijn immers al lang niet meer vanuit een discipline aan te vliegen. Het moet gaan om een gezamenlijk aanpakken vanuit universiteit en praktijk, op basis van volstrekte gelijkwaardigheid. De manier om dit structureel te kunnen doen lijkt het vormen van duurzame partnerships tussen de universiteit en de praktijk. Er moeten 'ontmoetingsruimten' zijn waarin partijen elkaar vinden.
Samenwerking met de praktijk is pure noodzaak
In de Universiteit van Tilburg is binnen Tranzo vijftien jaar ervaring opgedaan met dergelijke partnerships. In twaalf zogenaamde academische werkplaatsen en kennisnetwerken wordt op het gehele terrein van zorg en welzijn door praktijk en universiteit gezamenlijk, duurzaam, gewerkt aan kennisontwikkeling en kennisuitwisseling. Wetenschappers werken buiten de universiteit en professionals werken binnen de universiteit in interdisciplinaire teams. De werkplaatsen worden door de universiteit en door de vele partners uit de praktijk zeer positief gewaardeerd.
Deze of een soortgelijke vorm van werken is pure noodzaak om als universiteit maatschappelijk meer relevant te zijn. Naast onderwijs, fundamenteel onderzoek en traditionele valorisatie is het noodzakelijk dat de universiteit duurzame partnerships vormt met de praktijk. Universiteiten kunnen zo een betere bijdrage leveren aan oplossingsrichtingen rond de grote maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan!
Henk Garretsen heeft op 16 maart afscheid genomen als voorzitter van Tranzo, het kenniscentrum voor zorg en welzijn van Tilburg University. Dike van de Mheen is zijn opvolger. Dit licht bewerkte artikel is eerder gepubliceerd in het Eindhovens Dagblad van donderdag 16 maart.
Foto: Femke Niehof (Flickr Creative Commons)