Gemeenten staan voor grote uitdagingen als het om hun jeugd gaat. Meer jongeren met mentale problemen, een groeiende groep die opgroeit in armoede, en jongeren die de verleidingen van de criminaliteit moeilijk weten te weerstaan. Omvangrijke problemen die een positieve ontwikkeling van deze jongeren belemmeren. In de scholen wordt steeds zichtbaarder hoe deze problemen zich manifesteren. Leerlingen die uitvallen door het langdurig ervaren van stress of door incidenten die gevoelens van onveiligheid aanwakkeren, zoals steekpartijen of vechtpartijen.
Veilig schoolklimaat
Schoolbesturen zetten zich in om een veilig en positief schoolklimaat te kunnen garanderen voor hun leerlingen en schoolpersoneel, maar kunnen dit niet meer alleen. Er wordt gezocht naar een integrale domeinoverstijgende aanpak, waarin zorg, welzijn, onderwijs en veiligheid samen vanuit gelijkwaardig partnerschap en een gedeeld doel optrekken. Door jongerenwerkers in school aan te stellen, kan een brug worden geslagen tussen de domeinen, ouders en jongeren.
Jongerenwerkers ontmoeten deze jongeren op straat, online, in jongerencentra en ook steeds vaker op school
De tijdelijke Nationaal Programma Onderwijs- ofwel NPO-gelden, ingezet om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen, zijn in veel gemeenten deels benut om de inzet van jongerenwerkers binnen school een impuls te geven. Wat zijn de ervaringen in de praktijk? En wat is er inmiddels bekend over de meerwaarde van deze professionals in de school?
Jongerenwerkers ondersteunen jongeren bij het volwassen worden en deel uitmaken van de samenleving. Ze zijn primair gericht op jongeren die opgroeien in kwetsbare situaties. Naast de overgang van kind naar volwassene, moeten deze jongeren een achterstand overbruggen als gevolg van het opgroeien in armoede en een gebrek aan vaardigheden, capaciteiten of mogelijkheden (Sonneveld 2022). Jongerenwerkers ontmoeten deze jongeren op straat, online, in jongerencentra en ook steeds vaker op school.
Ervaringen in Culemborg
Een goed voorbeeld van de waarde van het jongerenwerk op school is te vinden in Culemborg. In deze gemeente zijn de NPO-gelden benut om twee jongerenwerkers op twee vo-scholen in te zetten. De jongerenwerkers zijn graag geziene professionals voor zowel leerlingen als schoolpersoneel. Ze lopen rond tijdens pauzes, sporten met leerlingen tijdens tussenuren, zijn aanspreekpunt in het Hulp Informatie Plein (HIP) en organiseren activiteiten gericht op talentontwikkeling en jongerenparticipatie.
‘Door op school te werken, bereiken we meer jongeren. We zien ze op straat, online en soms ook thuis’
Tijdens hun werkzaamheden in de school signaleren zij talenten, hulpvragen, criminele activiteiten of geplande vechtpartijen. Ze ondersteunen leerlingen, zowel individueel als groepsgericht, waarmee ze de participatie en ontwikkeling van leerlingen op school en in de samenleving vergroten. Ze ondersteunen schoolpersoneel bij hoe zij kunnen aansluiten bij jongeren (en hun ouders) of hoe ze kunnen omgaan met jongerenfenomenen zoals straatcultuur.
Tot slot vormen de Culemborgse jongerenwerkers een onmisbare brug in de samenwerking tussen andere professionals in en om school, waaronder zorgpartners en politie. ‘Door op school te werken, bereiken we meer jongeren. We zien ze op school, op straat, online en soms ook thuis’, zegt jongerenwerker Geahir Strick. ‘Jongerenwerkers weten precies wat er speelt in de leefwereld van jongeren en kennen de wijk goed’, aldus Maartje van der Lek, de teamleider van Lek en Linge.
Werken vanuit gezamenlijk doel
Door samen op te trekken met onderwijs, zorg en veiligheidspartners lukt het in Culemborg inmiddels beter om op een gelijkwaardige manier aan hetzelfde doel te werken. Hierbij is het duidelijk wat de rollen en verantwoordelijkheden van de jongerenwerker en de school zijn. Het lukt om vanuit dit partnerschap samen om jongeren heen te staan en daarmee te voorkomen dat problemen ontstaan of verergeren.
Schoolpersoneel merkte op dat al na twee maanden de veiligheid in de school verbeterde
De inzet is om vanuit een ‘positieve’ insteek in contact te komen met leerlingen, waardoor ook eerder en gemakkelijker is in te grijpen als het met een leerling dreigt mis te gaan. Schoolpersoneel merkte op dat al na twee maanden de veiligheid in de school verbeterde. De politie ervaart dat de inzet van jongerenwerkers druk wegneemt, waardoor de politie zich kan richten op zaken waar zij echt nodig is.
Meerwaarde onderzochtHet lectoraat Youth Spot (Hogeschool van Amsterdam) heeft in de afgelopen vijf jaar de inzet van jongerenwerkers in school onderzocht in onder andere Utrecht, Amsterdam, Nijmegen en Arnhem. De meerwaarde is er op drie gebieden: 1 (talent)ontwikkeling van leerlingen 2 verbeteren van schoolveiligheid 3 voorkomen van schooluitval Jongerenwerkers maken een verbinding tussen de school en de wijk waar leerlingen wonen. Hierdoor kan een gezamenlijke en sterke pedagogische omgeving worden geboden aan leerlingen waarin zij zich optimaal kunnen ontwikkelen, en waarin zij – indien nodig gezamenlijk – passend begeleid kunnen worden bij het volwassen worden in de samenleving (Van Dijk e.a. 2023). |
Keiharde preventie
De burgemeester van Culemborg ervaart de meerwaarde van jongerenwerkers in de school. Hij legt het aan zijn raadsleden uit als ‘keiharde preventie’. Het experiment dat vanuit NPO-middelen is opgestart, verdient volgens alle betrokkenen een vervolg, maar het is onduidelijk of de jongerenwerkers in school hun werk kunnen blijven doen. De gemeente staat voor meerdere grote financiële uitdagingen in het sociaal domein.
Ook werken aan preventie heeft tijd nodig en betaalt zich niet in een jaar uit
Kleinere gemeenten, zoals Culemborg, komen niet in aanmerking voor tijdelijke landelijke subsidieregelingen, zoals Preventie met Gezag. Mogelijk brengt de aankomende regeling de brugfunctionaris soelaas. Alhoewel deze regeling voor slechts 15 procent van de scholen middelen gaat bieden.
Structurele financiering
Ook is het de vraag in hoeverre deze tijdelijke middelen bijdragen aan de kwaliteit en de effectiviteit van jongerenwerk in school. Uit onderzoek (Rijnders e.a. 2021) blijkt immers dat, naast draagvlak en het beschikbaar stellen van een ruimte voor het jongerenwerk, structurele financiering nodig is om tot goed jongerenwerk in school te komen. Niet alleen het opbouwen van een goede samenwerking kost tijd, ook werken aan preventie heeft tijd nodig en betaalt zich niet in een jaar uit (Sonneveld 2022).
Durven gemeenten zoals Culemborg het aan de stap te nemen om nu te investeren in jongerenwerkers op school, om later de groeiende kosten voor jeugdzorg en veiligheid te kunnen besparen? Laten we het hopen.
Jolanda Sonneveld werkt als programmanager Jeugd en Opgroeien bij Sociaal Werk Nederland. Hiervoor was zij als docent en onderzoeker verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam. Thomas van Oosterom werkt als communicatieadviseur bij Sociaal Werk Nederland.
Foto: SHVETS Production (Flickr Creative Commons)