De Nieuwe Sint Jacob is een kleinschalige woon-zorgvorm, onderdeel van de Amsterdamse zorgorganisatie Amstelring, waar voortdurend wordt gezocht naar een nauwere en betere samenwerking tussen zorgverleners, familie, vrienden en vrijwilligers. Dit om mensen met dementie goed en liefdevol te kunnen verzorgen.
De DNSJ werkt volgens de sociale benadering van dementie. Kernelement van deze aanpak is, zo lieten we hier eerder zien, dat de aandacht niet alleen uitgaat naar de medische kant, maar ook naar de sociale omgeving, relaties en persoonlijke behoeften van mensen met dementie. Het welzijn van mensen met dementie is er namelijk bij gebaat als hun netwerken behouden blijven.
Naasten weten bijvoorbeeld niet goed hoe ze precies kunnen bijdragen
De inzet van naasten en vrijwilligers kan de werkdruk voor de zorgprofessionals verlichten. Uit gesprekken met dertig betrokkenen bij het DNSJ - medewerkers, manager, coördinator, leden van het behandelteam en naasten - blijkt ook een algemeen gedeelde wens naar hechtere samenwerking waarin taken en verantwoordelijkheden gelijkwaardig over alle partijen zijn verdeeld.
Tussen wens en werkelijkheid is veel ruimte. Naasten weten bijvoorbeeld niet goed hoe ze precies kunnen bijdragen, en medewerkers vinden het niet altijd gemakkelijk om familie en vrienden te betrekken bij de dagelijkse zorgtaken.
De transitie van zorg naar meer welzijn is in DNSJ voor een groot deel gerealiseerd
De transitie van zorg naar meer welzijn is in DNSJ voor een groot deel gerealiseerd. Dat is mede te danken aan de samenstelling van de zorgteams. Die bestaan voor de ene helft uit medewerkers met een zorgachtergrond en voor de andere helft uit medewerkers met diverse professionele achtergronden en een verkorte opleiding. Zij zijn indertijd geworven als Blijmaker, met expliciete aandacht voor het welzijn van bewoners.
Samenwerking is niet vanzelfsprekend
Naast de personeelsmix is ook de sociale benadering van groot belang. Ze geeft de kaders aan voor goede zorg en ondersteuning voor mensen met dementie. De uitgangspunten van de sociale benadering moeten telkens opnieuw worden gedeeld, met medewerkers, naasten en bewoners.
Samenwerking is niet vanzelfsprekend. De open sfeer in DNSJ, de goede communicatie tussen teamleden en de hechte band tussen sommige zorgverleners en bewoners bevorderen samenwerking, maar er zijn ook belemmeringen. Denk daarbij met name aan juridische en administratieve beperkingen en aan gebrekkige communicatie met flexwerkers.
De respondenten van ons onderzoek waarderen de samenwerking in de Nieuwe Sint Jacob positief. Mooi, zou je zeggen, maar het nadeel hiervan is dat er weinig gevoel is van urgentie voor verdere veranderingen.
Ambitie
De Nieuwe Sint Jacob heeft de ambitie om de betrokkenheid van informele zorgverleners bij bewoners (verder) te vergroten. Waar je eigenlijk naartoe moet, is dat deze groep zich mede verantwoordelijk blijft voelen voor alles wat er met hun dierbaren gebeurt.
Alle respondenten bleken voorstander van een hechtere samenwerking. Over de precieze wijze waarop dit moet gebeuren, bestond echter minder overeenstemming. Deze varieerden van het organiseren van meer activiteiten, tot het gezelliger maken van de gemeenschappelijke vertrekken (huiskamergevoel), tot het aantrekken van meer vrijwilligers (‘doen fantastisch werk’) en een duidelijker vraag formuleren richting naasten (‘ben vaak bereid, maar bedenk het zelf niet’).
Bovendien bleek dat de naasten weliswaar de bereidheid hebben om voor hun directe familie iets te betekenen, maar voor het grotere geheel veel minder. Daarnaast zijn bewoners, familie en naasten vaak voor een korte tijd bij DNSJ betrokken. Met het overlijden van een bewoner vervalt de relatie van de naasten met het verpleeghuis meestal.
We stellen voor om minder krampachtig vast te houden aan de privacyregels
Door naasten in een heel vroeg stadium te betrekken bij het verpleeghuis, en door de onderlinge communicatie van de naasten te vergemakkelijken, kan hun betrokkenheid wellicht een duurzamer karakter krijgen. Ons advies is om de actieve betrokkenheid van naasten actief te stimuleren: durf te vragen.
Verbondenheid
Verder stellen we voor om minder krampachtig vast te houden aan de privacyregels en gebruik te maken van de handleiding van Vilans (2024). Privacyregels druisen snel in tegen het gevoel van gezamenlijkheid. Wanneer je dit onderwerp tijdig bespreekt, krijg je mogelijk ook officieel toestemming voor het delen van informatie.
Zoek een balans tussen gezellige drukte en rustige kalmte
Verder is het van belang om het huiskamergevoel in het verpleeghuis te versterken. Zoek een balans tussen gezellige drukte en rustige kalmte. Bespreek dat op een van de familiedagen of in community cafés. Het uiteindelijke besluit over hoe en waarom wordt idealiter door alle partijen gezamenlijk genomen.
Een laatste aanbeveling betreft het onderlinge contact tussen naasten. Vrijwillige deelname aan een Whatsapp-groep of aan het platform ShareCare kan een manier zijn om een breder gevoel van verbondenheid te creëren. Het DNSJ is gesprekken gestart met de wijkteams in de buurt om te zien of er ook vanuit de buurt structurele betrokkenheid kan worden georganiseerd.
Een warme, vertrouwde omgeving, zowel in en rond het verpleeghuis, waarin iedereen zich verbonden voelt, legt de basis voor een hechte gemeenschap waarin liefdevolle zorg en betrokkenheid hand in hand gaan. Een omgeving waarin iedereen een unieke bijdrage kan leveren.
Caroline van Dullemen is senior onderzoeker bij het Ben Sajet Centrum en docent Bestuurskunde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het onderzoek ‘De kunst van liefdevolle samenwerking in de dementiezorg’ is hier te downloaden.
Foto: SHVETS Production via Pexels.com