De Maatschappelijke Alliantie[i], tot dan vrijwel onbekend bij het grote publiek, kwam in het nieuws naar aanleiding van een bericht in het Financieele Dagblad.
Volgens dat bericht zou de Alliantie namens 250 bedrijfs- en familiefondsen met de overheid afspraken willen maken om honderden miljoenen euro’s te beleggen in scholings-, integratie-, huisvestings- en werkgelegenheidsprogramma’s voor mensen met een migratieachtergrond.
‘Wij hebben helemaal geen projecten’
Makelaar in algemeen goed directeur Guus Kramer was blij met de aandacht die het artikel genereerde, maar had ook zo zijn bedenkingen. Bijvoorbeeld over de cynische ondertoon van de berichtgeving in het tijdschrift Quote, alsof de Alliantie de boodschap zou overbrengen dat de overheid moet doen wat rijk Nederland zegt.
Wat Kramer ook stoorde, waren de getallen die in de media rondgingen, want ‘die waren volkomen uit hun verband gerukt’. Hij legt uit dat vermogensfondsen weliswaar vele miljoenen in de integratie van vluchtelingen investeren, maar daar heeft de Alliantie helemaal niets mee te maken. ‘Sterker nog, wij hebben helemaal geen projecten. Wat wij doen, is verbindingen leggen en knelpunten wegnemen.’
Verbinder en regisseur
Ruim drie jaar bestaat de Alliantie nu, ze startte haar werkzaamheden in februari 2015, met subsidie van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Die subsidie heeft een looptijd van vier jaar en bedraagt gemiddeld 350.000 euro per jaar.
Daarvan worden dus geen projecten gefinancierd maar verbanden gelegd. Rien van Gendt, een oude getrouwe in de filantropische sector en zegsman voor het onderwerp migratie bij de Alliantie, spreekt over regie op ‘horizontaal niveau’. ‘We vragen de overheid eventueel om hinderlijke bureaucratie weg te nemen. Als de zaken eenmaal lopen, stappen we er snel weer uit.’
Géén gaten vullen die de overheid laat vallen
De samenwerking tussen overheid en filantropische sector die de Alliantie bepleit, betekent niet dat ze vindt dat vermogensfondsen de gaten die de overheid laat vallen met privaat geld op moet vullen. ‘Dat zouden we ook niet kunnen bepleiten, want de bij ons aangesloten fondsen hebben van meet af aan duidelijk gemaakt dat ze geen surrogaat-overheid willen zijn. En terecht, want dan zouden ze net zo goed meteen met de fiscus kunnen afrekenen.’
Daar komt nog bij dat een al te statelijke rol van de filantropie ten koste gaat van de pluriformiteit die ze vertegenwoordigt, legt Van Gendt uit. De meerwaarde van de filantropie bestaat daarnaast uit haar langetermijn-commitment, haar durf om risico’s te nemen en haar vaak holistische benadering. Geen zaken die je bij de overheid snel zult aantreffen, aldus Van Gendt.
Regels flexibel hanteren
Grote vraag is toch waarom de Maatschappelijke Alliantie ijvert voor het opzetten van alternatieve structuren voor de opvang en integratie van vluchtelingen? Er zijn immers ook manieren denkbaar om met privaat geld de bestaande, door de overheid, ingerichte systemen te optimaliseren.
Van Gendt wijst erop dat de overheid zich bij het vluchtelingenvraagstuk primair bezig moet houden met hard assets, zoals de behandeling van asielaanvragen en het bieden van eerste opvang en huisvesting.
‘Nu al, en straks waarschijnlijk nog veel meer, financiert filantropisch geld de soft assets. Dan heb ik het dus over de toeleiding van vluchtelingen naar de arbeidsmarkt, het aanbieden van trainingsprogramma’s en het creëren van stageplaatsen. Het private initiatief ten gunste van een soepele integratie van vluchtelingen in onze samenleving zou de overheid veel meer moeten faciliteren. Dat kan ze bijvoorbeeld door regels flexibel te hanteren.’
Meer transparantie vereist
Met privaat geld algemeen nuttige doelen realiseren, het klinkt mooi, maar hoe weten we wat die vermogensfondsen aangesloten bij de Maatschappelijke Alliantie precies doen? Vermogensfondsen in ons land staan niet bepaald bekend als openhartig over hun doen en laten.
Van Gendt: ‘Het gebrek aan transparantie bij vermogensfondsen is vooral een kwestie van beeldvorming. Het enige waarover fondsen soms weinig open zijn, is over de omvang van hun vermogen.’ En hij heeft daar tot op zekere hoogte begrip voor. ‘Er zijn zelfs rijke families die geen anbi-status voor hun vermogensfonds aanvragen, uit angst dat de te verstrekken gegevens slechteriken op een spoor kunnen zetten.’
Niettemin is er op het gebied van transparantie ook volgens hem nog wel enige vooruitgang mogelijk. Dat zou kunnen helpen voorkomen dat er minder cynisch en argwanend op de plannen van de Maatschappelijke Alliantie wordt gereageerd.
Jan van Dam is redacteur en Marcel Ham hoofdredacteur van www.socialevraagstukken.nl. Dit artikel is een verkorte versie van een journalistiek intermezzo in de WRR-Verkenning ‘Filantropie op de grens van overheid en markt’ dat vandaag wordt gepresenteerd.
Noot:
[i] De Maatschappelijke Alliantie brengt fondsen, bedrijven en de overheid bij elkaar om de ‘impact’ van maatschappelijke initiatieven te vergroten. De inkomsten van de Alliantie, die onder het voorzitterschap staat van oud-premier Jan Peter Balkenende, bedragen, ongeveer 600.000 euro per jaar, 250.000 (privaat) en 350.000 euro (publiek).
Foto: Christian Dubovan via Unsplash