De overheid vraagt ondernemers extra arbeidsplaatsen te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zo is in het Sociaal Akkoord afgesproken dat ondernemers 100.000 banen scheppen voor deze doelgroep.
Ook het midden- en kleinbedrijf wordt geconfronteerd met verplichtingen, in aanbestedingen met een ‘social return’-voorwaarde en in de Wet Banenafspraak met een quotum voor arbeidsbeperkten. In de praktijk blijkt het voor MKB’ers echter lastig hier invulling aan te geven.
Onvoldoende kennis en deskundigheid bij het MKB
Steeds meer aanbestedingen van de overheid hebben een ‘social return’-voorwaarde. Bij het verstrekken van opdrachten wordt de opdrachtnemer dan verplicht om langdurig werklozen en/of mensen met een arbeidsbeperking te betrekken bij de uitvoering van de opdracht. Social return komt het meest voor bij opdrachten voor ‘diensten’ zoals catering, schoonmaak, WMO-zorg, groenvoorziening en ‘werken’ in de bouw en infra.
MKB-bedrijven, dat wil zeggen midden- en kleinbedrijven met maximaal 250 werknemers, zijn echter vaak te klein om bij een aanbestedende dienst (overheid of semi-overheid) aan tafel te komen. Aanbestedingen vergen op zichzelf al een grote tijdsinvestering van ondernemers, door de hoeveelheid informatie die ze moeten verschaffen. De social return-voorwaarde vraagt nog meer inspanningen, omdat naast het voldoen aan de opdracht ook extra werkplekken moeten worden gecreëerd voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Doordat grote bedrijven mensen kunnen aanstellen die zich speciaal richten op aanbestedingen en de social return voorwaarden daarin, kunnen zij zich hierop veel beter voorbereiden. De bedrijfsvoering van MKB’s is daar vaak niet op gericht. Dit leidt er toe dat MKB-bedrijven niet alleen een slechtere concurrentiepositie hebben, maar ook dat ze geen ervaring opdoen met social return.
Het MKB blijft daardoor de kennis en deskundigheid om invulling te kunnen geven aan de social return-voorwaarde in aanbestedingen ontberen. Daarnaast blijkt dat gemeenten en UWV-kandidaten niet op tijd op projecten plaatsen of kandidaten blijken niet geschikt te zijn.
Succesvolle praktijken
Op basis van documentenanalyse, interviews en focusgroepen met vertegenwoordigers van betrokken partijen onderzochten wij wat MKB’ers nodig hebben om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in hun bedrijf te kunnen inzetten. Bij de drie onderzoeksprojecten zijn MKB-bedrijven uit verschillende branches betrokken, zoals schoonmaak, bouw en ICT. Daarnaast namen ook medewerkers van gemeenten en UWV deel aan het onderzoek. Zij hebben mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in hun bestanden.
In het eerste project hebben we een aantal praktijkvoorbeelden gezocht van gemeenten die in samenwerking met MKB’ers social return succesvol als instrument hebben ingezet. In het onderzoek is geconcludeerd dat dat social return voor MKB’ers een kans is. Zij kunnen hun kans op gunning van aanbestedingen vergroten door social return in de bedrijfsstrategie op te nemen en zich te profileren via social return.
Ten tweede kunnen MKB’ers kansen op een aanbesteding vergroten door invloed uit te oefenen op de besluitvorming omtrent social return. Daarvoor is het belangrijk dat de MKB’er achterhaalt wie bij de aanbestedende partij de beslissers zijn bij de aanbesteding. Bijvoorbeeld contactpersonen bij gemeenten en aanbestedende diensten en bij UWV.
Ten derde is het belangrijk dat MKB’ers hun bedrijf ook daadwerkelijk inrichten op social return. Het is daarvoor wenselijk goed in beeld te brengen welke taken in het bedrijf in aanmerking komen om door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te worden ingevuld. Daarnaast is het van belang om duidelijk te hebben welke doelgroepen passen in het bedrijf, zodat er een goede match kan plaatsvinden.
Tijdig overleg
Voor een effectieve invulling van social return is het cruciaal dat er vóórdat aanbestedingen worden geformuleerd een dialoog ontstaat tussen de MKB’er, inkoop en de partij die doelgroepen levert, zoals UWV en de gemeente.
Door tijdig contact te leggen met partijen die doelgroepen leveren kan ook besproken worden wie welke begeleiding biedt. Daarvoor is het belangrijk dat de MKB’er aangeeft hoever hij wil gaan in de begeleiding van doelgroepen. Afspraken over de kosten van begeleiding dienen van tevoren te worden vastgelegd.
MKB’ers blijken over het algemeen weinig bekend te zijn met financiële regelingen (als loonkostensubsidies) om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in te zetten. Dit onderstreept het belang van het ondersteunen van MKB’ers op het gebied van financiële regelingen en begeleiding.
Arbeidspool als samenwerkingsmodel
Uit ons onderzoek blijkt ook dat MKB’ers behoefte hebben om samen op te trekken bij de invulling van social return omdat ze vaak te klein zijn om het alleen te kunnen doen. Het vormen van een arbeidspool zou daar een antwoord op kunnen zijn. Door gezamenlijk een arbeidspool in te richten hoeft de individuele MKB’er zich minder intensief bezig te houden met de manier waarop social return in een specifieke aanbesteding ingevuld moet worden.
MKB’ers kunnen voor de inrichting van een arbeidspool samenwerking zoeken met MKB’ers uit de omgeving waarmee een keten gevormd kan worden (bijvoorbeeld een schilder met een loodgieter, een bouwbedrijf en een verhuizer). Zij kunnen ook de samenwerking zoeken met bedrijven in hun eigen branche. Om een tijdige match van kandidaten met werkplekken te bewerkstelligen is het belangrijk dat gemeenten zich committeren aan deze arbeidspools.
Werknemers komen in dienst van een arbeidspool op basis van een arbeidsovereenkomst. Deze werknemers worden uitgeleend aan de bedrijven die zich bij de arbeidspool hebben aangesloten. De begeleiding van de werknemers, zowel vaktechnisch als bijvoorbeeld op werknemersvaardigheden, wordt vanuit de arbeidspool geboden.
Arbeidspool vergt uithoudingsvermogen
Een arbeidspool kan bijdragen aan de duurzame inzetbaarheid van mensen die moeilijk aan de slag komen, wanneer ze worden ingezet op projecten bij verschillende MKB’ers. Vanuit de arbeidspool kan de werving, selectie, training en begeleiding plaatsvinden.
In de praktijk blijkt dat het opzetten van een arbeidspool veel uithoudingsvermogen vraagt van MKB’ers. Om bedrijven en doelgroepen te binden, is het belangrijk dat een aansprekende ondernemer het voortouw neemt.
Monique Beukeveld is als docent-onderzoeker werkzaam bij de Hanzehogeschool Groningen, lectoraat Juridische Aspecten van de Arbeidsmarkt.
Petra Oden is als Lector Juridische Aspecten van de Arbeidsmarkt werkzaam bij de Hanzehogeschool Groningen. Lectoraat Juridische Aspecten van de Arbeidsmarkt.
Dit artikel is gebaseerd op:
Beukeveld, M. & Oden, P. (2017). Meer werknemers aan het werk bij het MKB. Naar een goede match door dialoog en samenwerking. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 33 (1).
Zie ook:
Foto: FNV Bondgenoten (Flickr Creative Commons)